هر آنچه باید درباره ی گوجه فرنگی گلخانه ای بدانید-بخش پایانی (آفات و بیماری ها)

مبارزه تلفیقی با بیماری ها و آفات در گوجه فرنگی

یک گلخانه پرورش گوجه فرنگی گلخانه ای می تواند محیط مناسبی برای بیماری های گیاهی باشد. گرما، رطوبت نسبی بالا و رفت و آمد زیاد موجب استقرار عوامل بیماری زای قارچی، باکتریایی و ویروسی می گردد. مدیریت تلفیقی آفات استراتژی است که در تولید ارگانیک استفاده می شود و ترکیبی از ابزار شیمیایی، فیزیکی، عملیات زراعی و بیولوژیکی است که برای به حداقل رساندن خطرات زیست محیطی و سلامت انسان به کار گرفته می شود.

بسیاری از مشکلات گوجه فرنگی به عوامل محیطی و کشت مانند آب ناکافی، تغذیه، فضا، نور آفتاب، خاک ضعیف، اسیدیته پایین، دماهای خیلی بالا، خسارت ریشه، کشت زود یا دیر هنگام و گیاهان نشاء شده ضعیف مربوط می شود.

استراتژی مدیریت گلخانه رعایت کلیه نکات تاکتیکی و بهداشتی از زمان ساخت گلخانه تا قبل از ایجاد بیماری است؛ مانند استفاده از رقم های مقاوم، کنترل کشت، ضدعفونی خاک، آبیاری، تهویه و تغذیه گیاه است.

ساختار گلخانه

اولین اصل در کار گلخانه ای سازه است. سازه باید از استانداردهای لازم برخوردار باشد. ارتفاع سازه دارای اهمیت بالایی است. هر چه ارتفاع سازه بلندتر باشد، به دلیل تهویه بیشتر و فضای مناسب برای چرخش هوا، کنترل آفات و بیماری ها راحت تر است. حداقل ارتفاع گلخانه باید ۳ متر در نظر گرفته شود.

چکه کردن سقف در گلخانه به پوشش و اسکلت آن بستگی دارد که باعث گسترش بیماری در گلخانه می شود.

یک مساله مهم در ساختار گلخانه ای درهای ورودی است که بهتر است برای هر گلخانه دو در در نظر گرفته شود و منظور همان ایجاد اتاق انتظار است. در ساختار گلخانه باید پنجره ها یی برای تهویه بهتر گلخانه در نظر گرفته شود و این پنجره ها و کلیه منافذ باید با توری های محافظ از حشرات پوشیده شوند.

رعایت بهداشت

روش های بهداشتی برای سلامت محصولات تولیدی ضروری است. قبل از کاشت یک محصول لازم است که سراسر گلخانه بازرسی شود. توری ها، درها و دیوارها باید به صورت دوره ای کنترل شوند. نگهداری یا کاشت گیاهان آپارتمانی در گلخانه های تولید سبزی و صیفی کار نامطلوبی است.

یک گیاه آپارتمانی به ظاهر سالم می تواند به عنوان یک ناقل برای بسیاری از بیماری ها و آفات گیاهان صیفی گلخانه ای باشد؛ بنابراین هیچ محصولی را نباید با گوجه فرنگی همزمان در گلخانه کشت کرد. ضد عفونی کردن معمولی دست ها و پاها و لباس ها در زمان رفت و آمد از یک گلخانه به گلخانه دیگر معمولاً بیماری های ناشی از رفت و آمد را کاهش می دهد.

ضد عفونی خاک

وجود بیماری های خاک زاد باعث ایجاد مشکلات عمده ای برای گوجه فرنگی می شود. تا چند وقت اخیر استفاده از مواد تدخینی مانند متیل بروماید روش بسیار موثری برای کنترل قارچ های خاک زاد بوده است. متیل بروماید مانند روش استریل با بخار آب گرم، آفتاب دهی، پیوند و کاربرد خاکپوش و یا ترکیبی از آن ها روش های موثری محسوب می شوند.

استریل کردن با بخار آب گرم

ضدعفونی با بخار آب گرم روشی ارزان و سریع برای ضدعفونی خاک است که به صورت های مختلفی انجام می شود. در این روش خاک را ابتدا مرطوب کرده و سپس با بخار آب ۷۱ درجه به مدت ۳۰ دقیقه ضد عفونی می کنند. در این شرایط کلیه عوامل بیماری زا از بین می روند.

برای از بین بردن بذر علف های هرزی که در دماهای بالاتر از ۷۱ درجه نیز زنده می مانند، بهتر است ابتدا خاک را مرطوب کرده و اجازه داد ظرف مدت ۱ تا ۲ هفته بذر علف های هرز جوانه زده و سپس با بخار آب ۷۱ درجه به مدت ۳۰ دقیقه ضدعفونی می کنند. در این شرایط کلیه عوامل بیماری زا از بین می روند.

برای از بین بردن بذر علف های هرزی که در دماهای بالاتر از ۷۱ درجه نیز زنده می مانند، بهتر است ابتدا خاک را مرطوب کرده و اجازه داد ظرف مدت ۱ تا ۲ هفته بذر علف های هرز جوانه ده و سپس با بخار آب گرم، ضدعفونی انجام شود. کمی بعد از بخار دهی باید بلافاصله خاک را هوادهی کرد تا از تشکیل مواد سمی در خاک جلوگیری شود.

ضدعفونی با نور خورشید

آفتاب دهی بستر کشت محصولات صیفی گلخانه ای به مدت ۲ تا ۶ هفته باعث کاهش جمعیت بیماری های خاکزی مانند فوزاریوم به ترتیب ۶۵ تا ۹۹ درصد می شود. همچنین آفتاب دهی به مدت ۶ هفته باعث کاهش ۷۰ درصد جمعیت نماتدها می شود. آفتاب دهی به مدت ۴ تا ۶ هفته باعث کنترل ۸۰ تا ۹۵ درصد علف های هرز می شود. استفاده تلفیقی از سولاریزاسیون و اصلاح کننده های خاک روش مناسبی برای مدیریت عوامل بیماری زای محصولات گلخانه ای است.

پیوند

پیوند یک راه ایجاد مقاومت به بیماری های خاکزاد است. پیوند در گوجه فرنگی که گیاهی حساس به شرایط غرقابی است، باعث مقاومت به این شرایط می شود. پایه های که برای پیوند گوجه فرنگی استفاده می شود شامل بادمجان و گوجه فرنگی است که بادمجان مقاوم به سنگینی خاک و گوجه فرنگی مقاوم به بیماری های خاکزاد است.

نوع پیوند مورد استفاده پیوند اسکنه و لوله ای است که پیوند لوله ای بیشتر کاربرد دارد. در پیوند لوله ای بذر پایه و پیوندک گوجه فرنگی همزمان کشت شده و بذرهای پایه بادمجان ۳ روز زودتر از گوجه فرنگی کشت شده و در مرحله ۲ برگی پیوند انجام می شود.

کاربرد خاکپوش

کاربرد خاکپوش (مالچ) می تواند تا حدودی گسترش بیماری ها را محدود کند. برای این منظور خاک با لایه پلی اتیلن با ضخامت ۰۵/ میلی متر پوشیده می شود. کاربرد خاکپوش علاوه بر کنترل گسترش بیماری ها می تواند تاثیر زیادی در ویژگی های میوه، وزن و کیفیت و عملکرد محصول پیش رس داشته باشد.

تهویه، کنترل دما و کاهش رطوبت

کنترل دما و کاهش رطوبت نقش اصلی در حفظ سلامت محصولات گلخانه ای را بازی می کند. در طول زمستان و بهار رطوبت هوا و چرخش محدود هوا باعث ایجاد شرایط مرطوب در برگ ها شده و آلودگی باکتریایی و قارچی را افزایش می دهد. استفاده از سیستم پوشال و پنکه برای خنک کردن گلخانه در فصل گرم و استفاده از بخاری های فن دار در گلخانه و هدایت گرما با لوله های پلی اتیلنی در سراسر گلخانه به ایجاد دمای مطلوب در مناطق سرد کمک می کند.

استراتژی کنترل شامل کنترل آفات، بیماری ها و علف های هرز است. این روش پس از اعمال روش های مدیریتی مناسب در صورت مشاهده عوامل بیماری زا و ناقلین آن ها به کار می رود. این استراتژی شامل کنترل بیولوژیکی، فیزیکی و استفاده از حشره کش ها می باشد.

کنترل علف های هرز

علف های هرز از عوامل گسترش بیماری هستند چرا که میزبان بسیاری از آفات و بیماری ها بوده و آفات مراحلی از چرخه زندگی خود را روی آن ها می گذرانند. استفاده از شن در اطراف گلخانه می تواند در کنترل علف هرز موثر باشد. همچنین کاربرد خاک پوش سیاه در اطراف گلخانه در کنترل علف هرز مفید است.

کنترل آفات

آفات مهمترین عامل در انتقال ویروس ها به گیاهان هستند. نصب توری در مقابل کلیه دریچه ها، پنجره ها و منافذ بهترین راه کنترل و جلوگیری از ورود آن ها به گلخانه است. استفاده از کارت های زرد حشره گیری چسبانک برای به دام انداختن آفات بسیار موثر است. همچنین این کارت ها می توان آفاتی چون مگس سفید، تریپس، شته و شب پره را به دام بیاندازد.

آفات مهم گوجه فرنگی

کرم میوه گوجه فرنگی

 یکی از شایع ترین آفات گوجه فرنگی می باشد. خسارت آن در مرحله لاروی می باشد که با خوردن برگ و میوه باعث سوراخ کردن میوه و عدم بازار پسندی آن ها می شود و در صورت نبود میوه به جوانه ها و گل ها حمله می کند. استفاده از حشره کش های سیستمیک، شخم و زیر و رو کردن خاک بعد از برداشت محصول و استفاده از زنبورهای پارازیت جهت کنترل آفت مناسب می باشد.

کرم های مفتولی

کرم های مفتولی، لاروهای ساکن در خاک سوسک های الاتریده می باشند که برخی از گونه های آن ها از طریق تغذیه از ریشه ها و یا نفوذ به ساقه ها خسارت شدیدی را به گیاهچه ها وارد می سازند. کرم های مفتولی استوانه ای شکل بوده و معمولاً به رنگ زرد می باشند. تراکم این کرم ها را می توان از طریق بررسی ناحیه ریشه به دست آورد.

در گلخانه هایی که مواد آلی به ویژه کودهای حیوانی به میزان زیادی استفاده شده است، خسارت ناشی از این کرم شدید است. با استفاده از ضدعفونی کردن خاک قبل از کشت محصول و استفاده از کودهای حیوانی پوسیده تا حدود زیادی آفت را کنترل نمود.

مگس سفید گلخانه ای

مگس سفید گلخانه ای و مگس سفید برگ نقره ای خسارت زیادی به گوجه فرنگی وارد می کنند. این مگس ها بیشتر در سطح زیرین برگ ها دیده می شوند. هر دو گونه با تغذیه از برگ ها سبب زرد و پیچیده شدن برگ ها می شوند و با دفع عسلک باعث صیقلی شدن برگ ها می شوند. شفیره مگس سفید به وسیله لاروهای بالتوریان، سن های چشم درشت و لارو کفشدوزک کنترل می شود. خربزه، طالبی و خیار میزبان اصلی مگس سفید هستند. استفاده از خاکپوش نیز در کنترل آفت تاثیر گذار است.

کنه

کنه ها آفت عمده در آب و هوای گرم و خشک بر روی گوجه فرنگی هستند. آن ها با قرار گرفتن در سطح زیرین برگ های پایینی شروع به تغذیه از آن ها کرده و خسارت آن ها بر روی سطح بالایی برگ ها دیده می شود. یک راه ساده برای شناسایی کنه ها قرار دادن یک تکه کاغذ سفید رنگ زیر سطح برگ و ضربه زدن به برگ است که بعد از کمی انتظار می توان کنه ها را در حال حرکت روی آن ها مشاهده کرد.

شته

شته ها با مکیدن شیره سلولی برگ ها سبب پژمردگی و پیچیدگی آن ها می شود و روی گیاه عسلک تولید می کنند. استفاده از تله های زرد چسبانک برای کنترل شته ها مناسب است.

تریپس

تریپس ها از آفاتی هستند که کنترل آن ها در گلخانه مشکل است؛ زیرا قدرت زاد و ولد بسیار سریعی داشته و ناقل بیماری های ویروسی زیادی مانند ویروس لکه ای گوجه فرنگی و یا ویروس لکه نکروز گل حنا هستند. کارت های با رنگ صورتی می تواند در جذب بیشتر تریپس ها موثر باشد.

رعایت نکات بهداشتی در گلخانه کلید موفقیت برای کنترل این آفت است. کنترل علف های هرز در بیرون و داخل گلخانه به کنترل تریپس کمک می کند. همچنین ضدعفونی خاک باعث از بین رفتن تخم های این آفت می شود. کفشدوزک و کنه های خاکزی از دشمنان طبیعی این آفت محسوب می شوند.

انواع شکاف بر روی میوه گوجه فرنگی

این نا هنجاری در هنگام رسیدن میوه گوجه فرنگی ظاهر می شود. واریته هایی که حساسیت بالایی دارند، زمانی که میوه هنوز سبز است ترک می خورند. این شکاف ها در اثر نوسانات شدید رطوبتی، حرارتی و زیادی ازت و کمبود پتاسیم در گوجه فرنگی رخ می دهند. در گیاه گوجه فرنگی دو نوع شکاف دیده می شود:

• ترک های شعاعی یا رادیال یا ترک های عمود بر دم میوه: که در نوسانات زیاد دما و آبیاری مکرر و رطوبت زیاد و تغییر شدید در سرعت رشد ایجاد می شود.
• ترک های دایره ای یا متحدالمرکز: به دلیل بارندگی یا آبیاری زیاد بعد از یک دوره خشکی خاک در برخی از ارقام حساس به وجود می آید که در اثر این عامل ترک های دایره ای در اطراف دمگل تشکیل می شود.

برای کنترل آن استفاده از ارقام مقاوم، فراهم کردن مواد غذایی مناسب، آبیاری منظم و کافی و تهویه مناسب توصیه می شود.

پوسیدگی گلگاه

پوسیدگی گلگاه یک ناهنجاری مهم در کشت گلخانه ای و مزرعه ای است که منجربه کاهش زیاد عملکرد می شود. پوسیدگی گلگاه می تواند به صورت یک تورفتگی خارجی قابل رویت با بافت نکروزه سیاه رنگ توسعه یابد. توسعه این ناهنجاری رابطه مستقیمی با نسبت پتاسیم به کلسیم برگ دارد.

راهکارهای مناسب کاهش این عارضه شامل: انتخاب ارقام مقاوم، بهینه سازی منبع کلسیم و فسفات، نگهداری یک تعادل دینامیکی بین کلسیم و پتاسیم و بین نیترات و آمونیوم و منجر به تضمین جذب کافی کلسیم نیز خواهد شد. استفاده از شوری پایین، بهینه سازی آبیاری به منظور اجتناب از بروز تنش های آبی یا غرقاب شدن، اجتناب از دمای بالای ریشه و غلظت پایین اکسیژن که منجربه کاهش جذب کلسیم خواهد شد، اجتناب از تبخیر و تعرق زیاد تاج گیاه از طریق ریزش دادن برگ، آبیاری بارانی و نگهداری نسبت مناسب میوه به برگ می باشند.

برای مطالعه بخش قبل اینجا کلیک کنید.