هر آنچه باید درباره ی گوجه فرنگی گلخانه ای بدانید-بخش دوم

کشت گوجه فرنگی در گلخانه

طول دوره جوانه زنی تا ظهور برگ های لپه ای در سطح خاک معمولاً ۶ روز است و از ۴ تا ۶ هفته نشاء آماده انتقال به زمین اصلی است. برای اینکه بذر گوجه فرنگی بتواند به خوبی جوانه زده و رشد نماید، بهتر است تا زمان رشد مطلوب بوته آن را در محل خزانه نگهداری نمود که هم در استفاده از امکانات گلخانه بتوان صرفه جویی کرد و هم گیاه بتواند در ابتدا رشد خوبی داشته باشد. به همین منظور قسمتی از گلخانه را برای گلدان های نشاء در نظر گرفته و یا محلی را برای خزانه انتخاب می کنیم.

در مناطقی که عمل زهکشی با مشکل مواجه است، کاشت بر روی پشته توصیه می شود و بایستی از کاشت محصول در خاک های آلوده به دلیل بیماری هایی مانند فوزاریوم و یا پژمردگی ورتیسیلیومی اجتناب نمود و همچنین از ارقام مقاوم استفاده کرد.

به منظور به حداقل رساندن مسائل  مربوط به بیماری، اجرای تناوب مناسب در گلخانه توصیه می شود. وجود ارقام فراوان  تولید کنندگان را قادر می سازد تا گوجه فرنگی را در دامنه وسیعی از شرایط دمایی پرورش دهند. رشد رویشی و زایشی گوجه فرنگی در دماهای پایین تر از ۱۶ درجه سانتی گراد به میزان زیادی محدود شده و قرار گرفتن طولانی مدت گیاه در دمای ۱۲ درجه سانتی گراد یا کمتر می تواند منجر به آسیب سرمایی گردد.

با وجودی که گوجه فرنگی به یخبندان و سرما حساسیت دارد اما مقاومت آن به سرما نسبت به فلفل و بادمجان بیشتر است. دمای بهینه برای رشد و گلدهی گوجه فرنگی ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتی گراد در روز دمای ۱۶ تا ۲۰ درجه سانتی گراد در شب است. وجود اختلاف دمایی بین دماهای روزانه و شبانه در بهبود گلدهی، رشد و کیفیت میوه موثر می باشد.

بهترین دما برای جوانه زنی ۳۰ درجه سانتی گراد می باشد. لی باید بسترهای مناسب که تا عمق  ۸۰ سانتی متری قابلیت نفوذ ریشه را داشته باشد مهیا نمود. همچنین باید علف های هرز را پیش از انتقال نشاء حذف و پاکسازی نمود و به خصوص از دو علف هرز سس و گل جالیز نباید غافل گردید.

این دو مشکلات فراوانی را برای گوجه فرنگی ایجاد می کنند. بهتر است با مشاهده سس یا گل جالیز آن ها را از کنار بوته جدا کرده و پاکسازی نمود. بهترین اسیدیته خاک برای گوجه فرنگی ۵/۸ تا ۵/۵ می باشد و تراکم کشت را ۲ تا ۵/۲ بوته در متر مربع می توان انتخاب نمود.

گرده افشانی در گوجه فرنگی

بوته گوجه فرنگی برای میوه دهی نیاز به گرده افشانی دارد. در کشت هوای آزاد گرده افشانی به وسیله باد و تکان خوردن بوته ها انجام می شود ولی در گلخانه ها که فضایی بسته می باشند و امکان وزش باد وجود ندارد، تکان دادن  بوته ها را با دست یا ضربه کاغذ لوله شده ای روی خوشه انجام می دهند. ولی چون این کار در سطوح وسیع هزینه بر می باشد، عمل لرزش گل ها را به وسیله دستگاه الکتریکی روی قیم ها می توان انجام داد.

زمان گرده افشانی تا حدودی در تعداد و اندازه میوه ها موثر خواهد بود. گرده افشانی روزانه بین ساعت ۱۰ صبح تا ۲ بعد از ظهر در اواسط بهار و تابستان  و ۱۱ صبح تا ۳ بعد از ظهر در ماه های زمستان تا اوایل بهار بسیار مناسب می باشد. در این ساعات رطوبت کم و درجه حرارت بالا می باشد.

گل های گوجه فرنگی گلخانه ای بر خلاف خیار برای تشکیل میوه نیاز به گرده افشانی دارند. گل های گوجه فرنگی کامل و اغلب خود گلشن می باشد. هنگام گرده افشانی دانه های گرده از بساک جدا می شود و بعضی از آن ها روی کلاله همان گل و گاهی روی کلاله گل دیگر قرار می گیرند و باعث تلقیح تخمک ها می شوند.

در فصل پاییز که شدت نور کم می باشد تلقیح گل و تشکیل میوه به لحاظ بلند شدن طول خامه نسبت به میله پرچم کاهش می یابد. چون تلقیح گل به طور کامل صورت نمی گیرد، تلقیح ناقص گل نیز منجر به تشکیل بذر ناکافی و غیر یکنواخت در داخل میوه شده و در نهایت میوه هایی با کیفیت پایین، بد شکل و دارای فرورفتگی تولید می شود.

اگر عمل تلقیح به خوبی صورت نگیرد گل ها ریزش می کنند. بنابراین باید از عوامل محرک دیگری برای آزادسازی گرده های گل استفاده شود.

• استفاده از زنبورهای مخصوص گرده افشان که عمر آن ها یک فصل است. که به طور غیر مستقیم باعث شوک به گیاه و عمل تلقیح می شود که نتیجه خوبی دارد زیرا تمام گل ها را گرده افشانی می کنند و هزینه کارگری کاهش مییابد و در تمام طول روز مشغول فعالیت هستند. برای هر ۲۰۰۰ متر مربع یک کندو از این زنبورها کافی می باشد.
• ضربه زدن به گل ها با کاغذ لوله شده و قلم مو که معمولاً در گلخانه های بزرگ کاربرد چندانی ندارد.
• استفاده از ویبراتوربرقی یا لرزاننده الکتریکی که معروف به زنبور الکتریکی می باشد هر دو یا سه روز یک بار و یا ضربه زدن به سیم های مهار به صورت یک روز در میان .

نکته:در فصول سرد به منظور جلوگیری از ریزش گل و افزایش میوه دهی استفاده از تنظیم کننده های رشد گیاهی به صورت محلول پاشی بر روی خوشه گل بر اساس یک برنامه منظم استفاده می شوند.

زمان گرده افشانی

برای انجام عمل گرده افشانی در گلخانه بهتر است دمای موجود در گلخانه بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد و رطوبت آن نیز کم باشد. در دماهای بالاتر و پایین تر از این حد تلقیح گل ها به خوبی صورت نمی گیرد که عدم تلقیح گل باعث ریزش گل خواهد شد. بنابراین دمای گلخانه در روز و در زمان گرده افشانی نباید از ۲۸ درجه سانتی گراد بالاتر و در شب از ۱۵ درجه سانتی گراد پایین تر باشد.

روزهای ابری و شرایط رطوبت زیاد باعث به هم چسبیدن دانه های گرده شده و موجب تلقیح ناقص یا عدم تلقیح گل می شود. تشکیل میوه و رنگ گیری آن در بوته گوجه فرنگی تابع چند عامل مهم مواد غذایی، درجه حرارت و طول مدت روشنایی می باشد.

نور خورشید به طور مستقیم در شرایط مناسب اقلیمی در رنگ و اندازه گوجه فرنگی تاثیری ندارد. معمولاً ۱۸ تا ۳۵ روز پس از تلقیح گل ها میوه ها قابل برداشت هستند. هورمون اتیلن را می توان در زمانی که هوا سرد می شود جهت رنگ گیری میوه ها استفاده کرد. زمانی که برگ های نزدیک به هر خوشه میوه حذف می شود میوه امکان  بهتری برای رنگ گیری پیدا می کند. زمان برداشت  گوجه فرنگی با توجه به نوع رقم و هدف از پرورش گوجه فرنگی متفاوت می باشد.

به عنوان نمونه در صورتی که نیمی از خوشه واریته کلاستر به رنگ نهایی در آمده باشد می توان آن را چید و به بازار عرضه نمود  چنانچه مسافت مزرعه تا بازار کم باشد و نیمه سبز  خوشه فرصت رنگ پذیری نداشته باشد می توان از محلی که دمای آن گرمای مناسبی جهت تغییر رنگ گوجه دارد استفاده نمود . در صورتی که واریته ها به  صورت کلاستر و یا همرس نباشد بهتر است گوجه های رسیده را در زمان خاص خود برداشت کرد.

مسلماً اندازه گوجه فرنگی هر چقدر درشت تر باشد زمان تبدیل گل به میوه و رسیدن آن  هم طولانی تر خواهد بود. امروزه بسیاری از کشاورزان به خاطر تقاضای مناسب مصرف کننده تمایل زیادی به کشت گوجه ها چری دارند و این به دلیل میزان باردهی فراوان، رنگ های قرمز، صورتی و زرد و شکل های مختلف آن است که باعث قیمت بالای این واریته شده است.

کیفیت آب برای پرورش گوجه فرنگی گلخانه ای

کیفیت آب می تواند بر روی گیاه و خاک تاثیر داشته باشد. اثر علف کش های مورد استفاده مانند آترازین و متاکلر می تواند باعث از بین رفتن گوجه فرنگی شود. گوجه فرنگی به اکثر علف کش ها حتی در کمترین غلظت حساسیت دارد.

کیفیت آب بستگی به منبع تهیه و عاری بودن از مواد معلق و محلول دارد. در آّب های حاوی فلور،کلر، برم، بی کربنات، سدیم، گاز کلر و کربنات باید آن ها را حذف و یا آب را تا حدی رقیق کرد که غلظت این عناصر برای گیاه زیان آور نباشد.

مواد آلی مانند حشره کش های شیمیایی  و نفتی و مواد آلی را باید از آب مورد استفاده برای گلخانه حذف نمود. روش فیلتر کربنی باعث حذف مواد شیمیایی آلی معلق می گردد و تعویض  یونی و اسمز  معکوس  منجر به حذف یون های معدنی می شود.

تغذیه و کوددهی  در گوجه فرنگی

نیاز گوجه فرنگی به مواد غذایی بسیار زیاد است و در خاک متوسط تا غنی از عناصری همچون  فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم بیشترین میزان رشد را دارد. نیاز گوجه فرنگی به پتاسیم، کلسیم و آهن زیاد و به نیتروژن، منیزیم، فسفر، گوگرد، بر، منگنز و روی متوسط است. در خاک ضعیف از نظر کلسیم و تحت تنش آبی ناهنجاری  فیزیولوژیکی پوسیدگی گلگاه دیده می شود.

کودهی قبل از کاشت

مهمترین کودهای پایه، کود آلی حیوانی و یا کمپوست  حاصل از بقایای گیاهی می باشند. این کودها وقتی با خاک مخلوط می شوند علاوه بر تامین عناصر غذایی، بافت فیزیکی و تهویه مناسب را برای خاک فراهم می کنند.

برای این منظور توصیه می گردد از کودهای آلی پوسیده و کمپوست شده کامل مصرف شود. میزان قابل مصرف کودهای آلی را بین ۵۰ تا ۱۰۰ تن در هکتار می توان توصیه نمود. مقدار کودهای شیمیایی را باید بر اساس توصیه کودی آزمایشگاه خاک شناسی استفاده نمود.

برای مصرف کودهای پایه در فصول سرد زمستان که محدودیت نور وجود دارد باید توجه داشت که مقدار بیشتری نسبت به میزان توصیه شده مصرف گردد.

 

برداشت گوجه فرنگی گلخانه ای

گوجه فرنگی از جمله صیفی جاتی است که به دلایل فراوان کشت آن قابل صرفه است زیرا این محصول در غذاهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد و آن جا که به صورت اصلی وجود ندارد به صورت رب گوجه باعث خوشمزگی غذا می شود.

به همین دلیل است که در کشت گوجه فرنگی واریته هایی در نظر گرفته شده است که دقیقا با شرایط مصرف گوجه فرنگی مطابق است. گوجه فرنگی ریز در اندازه های ۵ تا ۲۰ گرمی و همین طور گوجه فرنگی هایی  با وزن های تا ۲۵۰ گرم تولید شده است که به خاطر استفاده از تکنیک های جدید علاوه بر مقاومت بالا در برابر  بسیاری از ویروس ها و بیماری ها، استعداد دوام و تازگی را تا مدت طولانی دارا می باشد.

مهمترین عامل در برداشت گوجه فرنگی این است که گوجه فرنگی در چه زمانی رسیده است. اگر محتویات اطراف بذر، ژله ای شده باشد به نحوی که با لبه تیز چاقو قادر به جداسازی آن از بذر باشیم در این هنگام میوه گوجه فرنگی رسیده است.

در صورتی که میوه قرمز یا صورتی رنگ شده باشد ولی گوشن میوه سفت باشد، میوه رسیده سفت است. همچنین اگر میوه کاملا رنگی و نرم باشد می گویند میوه رسیده است. جهت مصرف تازه خوری گوجه فرنگی و عرضه آن در بازار های محلی باید زمانی که میوه رسیده سفت است، آن را برداشت کرد. جهت عرضه میوه  به بازارهای کمی دوردست، میوه ها را زمانی که سبز رسیده است برداشت می کنند.

اگر میوه کاملا رشد کرده باشد و در محل اتصال ساقه پس از حذف کاسه گل یک حلقه قهوه ای رنگ ایجاد شده باشد می گویند میوه رنگ اندازی شده است.

از زمان تولید نشاء و انتقال آن به زمین اصلی تا تولید میوه ۵۰ تا ۶۰ روز طول می کشد که بستگی به تغذیه گیاه، شرایط محیطی، هرس بوته و فصل کاشت دارد. در زمستان حدود ۶۰ روز و در تابستان  حدود ۵۰ روز طول می کشد.

طول مدت باردهی ۲ تا ۳ ماه و در شرایط بهتر ۴ ماه خواهد بود و برداشت میوه در بهار ۲ بار و در تابستان  ۳ بار در هفته می باشد که برداشت تدریجی  منجربه افزایش عملکرد و بالا بردن وزن میوه های نارس روی خوشه می شود.

میوه نارس:

در این مرحله میوه کاملاً سبز است بذرها رشد کرده اند و مواد ژله ای هنوز در اطراف بذر تشکیل نشده و یا بسیار سفت بوده و قابل جدا شدن نیست.

میوه سبز رسیده:

در این مرحله میوه کاملا رشد کرده و لایه های ژله ای قابلیت جدا شدن دارند. بافت های داخل شروع به زرد شدن یا قرمز شدن می کنند. یک حلقه قهوه ای رنگ محل اتصال ساقه پس از حذف کاسه گل به وجود می آید برای زمانی که محصول را به شهرهای دور می فرستند مناسب می باشد.

میوه رنگ اندازی شده:

در این مرحله یک چهارم سطح پوست گوجه فرنگی در گلگاه شروع به رنگی شدن(زرد شدن و قرمز شدن) می کند.

رسیده سفت:

رنگ میوه کاملاً صورتی یا قرمز شده ولی گوشت میوه کاملاً سفت می شود و از فشارهای مکانیکی صدمه نخواهد دید. این حالت مناسب برای برداشت تازه خوری و عرضه در بازارهای محلی خواهد بود.

رسیدگی کامل:

میوه کاملا قرمز رنگ و نرم شده و از لحاظ بازاری مناسب نیست و افت کیفیت و قیمت به دنبال دارد.

بهترین حالت برای برداشت میوه گوجه فرنگی رسیده سفت می باشد و به عنوان یک قاعده کلی میوه هایی که برای ارسال به مناطق دور دست پرورش می دهند بایستی صاف، گوشت دار، دارای اندازه متوسط، رنگ مناسب و سفتی کافی باشند تا در حمل و نقل آسیبی نبیند.

در ارقام خوشه ای  یا کلاستر که پنجاه درصد میوه روی خوشه رنگ گرفته و ۵۰ درصد هنوز سبز رنگ است می توان آن ها را برداشت کرد و به بازار عرضه نمود. سعی شود گوجه فرنگی در زمان برداشت زخم نشود زیرا زخم های ایجاد شده میزان تنفس و تولید اتیلن را افزایش می دهد و آب میوه کاهش پیدا می کند.

بهتر است میوه اول صبح که هوا خنک است و دمای میوه ها زیاد نیست برداشت شوند، زیرا خنک بودن میوه ها طول عمر آن ها را بیشتر می کند. چنانچه قصد نگهداری گوجه فرنگی را داریم دمای ۱۳ تا ۲۰ درجه برای گوجه سبز رسیده و ۷ تا ۱۰ درجه برای میوه رسیده سفت در نظر گرفته می شود.

برای این که رنگ طبیعی را به گوجه فرنگی که قبل از رسیدن کامل برداشت شده اند بدهیم می توان از حرارت ۲۱ تا ۲۴ درجه به مدت ۳ روز و یا اتیلن به نسبت ۱ یا ۲ در هزار استفاده کنیم.

برای بسته بندی  گوجه فرنگی از جعبه های چوب و پلاستیکی استفاده می شود و بهترین زمان برای فروش محصول گوجه فرنگی زمستان تا اوایل بهار می باشد. در انتهای فصل کشت برای انجام عملیات پایانی، عملیات مانند آنچه که در کشت خیار بیان شد انجام می گیرد.

برای مطالعه بخش بعدی اینجا کلیک کنید.

 

برای مطالعه بخش قبلی اینجا کلیک کنید.