کنترل علف های هرز با استفاده از مالچ

یکی از اجزای توسعه پایدار  است که در بر گیرنده ی اصطلاحات مهمی شامل استفاده پایدار از منابع کشاورزی مانند آب، زمین، کودهای آلی و شیمیایی و جلوگیری و کنترل آلودگی های محیطی و خسارت ناشی از آنها می باشد.

از طرف دیگر یکی از اهداف اصلی کشاورزی پایدار تولید محصولاتی با کمیت و کیفیت  بالا  با حفظ نهاده های اولیه و استفاده حداقل از نهاده های شیمیایی می باشد که این هدف در راستای اهداف دیگر کشاورزی مانند افزایش درآمد یا سود حاصل، کاهش نیرو کارگری و … می باشد. که راهکارهای متفاوتی برای نیل به این اهداف ارائه شده است.

با توجه به اینکه علف های هرز بدلیل رقابت با گیاهان زراعی برای عوامل محیطی و نهاده ها،موجب کاهش کیفیت و کمیت محصول  می شوند که می توانند مشکل ساز باشند. مبالغ هنگفتی که هر ساله کشاورزان صرف کاهش اثرات سوء علف های هرز متحمل  می شوند  نشانگر  اهمیت  این موضوع است.

هزینه سنگین تهیه و مصرف سموم سبب شده کشاورزان کمتر از  این مواد استفاده کرده و با استفاده از روشهای مناسب و کم هزینه بتوانند سود خود را افزایش دهند و با توجه به اینکه امروزه آلودگی های زیست محیطی و از جمله آلودگی های آبهای سطحی و زیر سطحی توسط علف کش ها یکی از مهمترین مسائل مورد توجه بشر می باشد.

کنترل علف هرز یکی از جنبه های مهم تولید در هر نظام کشاورزی است.

معایب علف کش ها و کودهای شیمیایی

۱-مشکلات زیست محیطی

۲-از بین رفتن پوشش گیاهی و در نتیجه فرسایش خاک

۳-مسمومیت برای انسان در حین کاربرد

۴-باقیماندن بقایای علف کش در پیکره گیاهی باعث از بین رفتن حیوانات علف خوار که از آن گیاه استفاده کرده اند می شود.

خطر!!!

از طرف دیگر مصرف مداوم یک علف کش و یا علف کش هایی با نحوه عمل یکسان باعث ایجاد فشار انتخابی  بر فلور علف هرز گردیده است. و در نتیجه سبب تغییر فلور، کاهش تراکم گونه های حساس و غالبیت گونه های مقاوم علف های هرز شده است. بنابراین، استراتژی های غیر شیمیایی مورد توجه  روز افزونی قرار گرفته اند.

که آفتاب دهی و استفاده از مالچ های مختلف و دوددهی یک روش غیر شیمیایی برای کنترل علف های هرز در راستای نیل به اهداف کشاورزی پایدار است. و با استفاده از انرژی خورشیدی به صورت بسیار ساده و بدون صرف هزینه های عمده میتوان نسبت به کاهش جمعیت علف های هرز و قارچ های خاکزاد اقدام نمود.

کلمه مالچ در انگلیسی  به معنای پوششی است. مالچ، به هر گونه پوشش از قبیل مواد آلی مانند اه و کلش برنج، برگ گیاهان و مواد مشابه بر سطح خاک اطلاق می شود ، ولی امروزه به مواد طبیعی یا مصنوعی که بتوانند پوشش محافظتی روی زمین ایجاد کنند نیز مالچ گفته می شود.

هر ماده ای که کدر بوده و یا به اندازه کافی ضخیم باشد تا جلو نور را بگیرد،نسبتا ارزان باشد و کار کردن با آن نیز ساده باشد مالچ محسوب می شود. از مواد گیاهی همچون کاه و کلش، خاک اره، تکه های چون و علف های درو شده می توان به عنوان مالچ استفاده کرد .

مالچ ها انواع متفاوتی دارند که شامل مالچ زنده، بقایای مواد آلی و غیر آلی می باشند.

معدنی – شیمیایی – بیولوژیکی

مالچ های پلی اتیلن سال های مدیدی است که در عرصه های کشاورزی به خصوص در زمینه سبزی کاری کاربرد زیادی داشته اند.

استفاده از مالچ های پلی اتیلن برای اولین بار در ژاپن و در دهه ۱۹۶۰ میلادی مطرح شد و خیلی سریع به اروپا و آمریکا گسترش یافت.

روش کار

مراحل آفتاب دهی

۱-آماده سازی خاک: مانع بلند شدن پلاستیک از سطح

۲-آبیاری خاک(افزایش حرارت)

۳-کندن شیار یا گودال

۴-پوشاندن خاک

۵-برداشت پلاستیک و کاشت

مزایای مالچ

مانع فیزیکی در برابر جوانه زنی بذور علف های هرز

هدایت سریعتر آب باران و آب آبیاری به پای بوته

افزایش کارایی مصرف عناصر غذایی

کاهش هزینه ی کنترل علف های هرز

افزایش کارایی مصرف آب (مهمترین)

کاهش شست و شوی مواد معدنی و مواد آلی خاک

کاهش آلودگی زیست محیطی

افزایش جذب املاح توسط ریشه ی گیاهان(به علت افزایش درجه حرارت خاک)

افزایش دمای خاک با ایجاد حالت گلخانه ای

افزایش دما باعث  از بین رفتن جمعیت بذور علف های هرز، قارچهای خاکزی، ویروس ها و سایر عوامل بیماری زا می شود بطوری که در دمای ۵۰ درجه سانتی گراد قارچ های آبزی و برخی اوومیست ها می میرند. در درجه حرارت ۷۲ – ۶۰ درجه اغلب قارچ ها و باکتری های بیماری زا، کرم ها، هزارپایان و حلزون ها و در دمای ۸۲ درجه بیشتر علف های هرز، باکتریها و ویروس ها از بین می روند.

کاهش دمای زیر مالچ(کاغذ)

 

مزایای مالچ

کاهش استفاده از سموم و علف کش ها

جلوگیری از تلفات آبی در فواصل بین دو گیاه

جلوگیری از هدر رفت آب توسط علف های هرز

کاهش تعداد دورهای آبیاری

کنترل رسوبات و کاهش سریع رواناب

افزایش بقایای خاک(تجزیه ی کاغذ و وجود کلش در سطح خاک)

افزایش فعالیت میکروارگانیسم های خاک (افزایش حاصلخیزی خاک)

دفع شته ها و حشرات و بیماری های ویروسی(مالچ رنگی)-با انعکاس نور

افزایش کارایی مصرف آب

کاهش فرسایش آبی بادی خاکی

کاهش مدت کار  در مرحله ی داشت و زودرسی محصول(افزایش درآمد کشاورزان به علت نوبرانه بودن محصول)

بهبود کیفیت مواد غذایی و افزایش عملکرد محصول زراعی

 

گیاه سوزی(علف های هرز)در اثر افزایش دما

در صورتی که مالچ شفاف  با سطح خاک کاملا تماس داشته باشد و روش کاربرد مالچ به نحوی باشد که سطح لبه ها و دیواره های پشته و کف جوی با پلاستیک پوشانده شود و آب از روی پلاستیک  جریان یابد بعد از سبز شدن گیاهچه ها از بین می روند. که این روش مناسبی در کنترل علف های هرز می باشد.

-کاهش شیب جریان حرکت رطوبت از عمق به سطح خاک

در خاکی که سطح آن خشک است رطوبت خاک توسط لوله های موئین به طرف سطح خاک با سرعت بیشتری منتقل شده و موجب کاهش ذخیره آب موجود در خاک می شود. هنگامی که سطح خاک توسط مالچ پوشیده شود به علت جلوگیری از تبخیر رطوبت سطح خاک، حرکت آب به سطح خاک توسط لوله های مویین کنده شده در نتیجه توزیع رطوبت در خاک  یکنواخت بوده  و رطوبت بیشتری در خاک ذخیره خواهد گردید.

-جلوگیری از تماس میوه با خاک مرطوب(کاهش بیماری پوسیدگی میوه بر اثر حمله قارچ های خاکزی و کاهش عملکرد)

-جلوگیری از سله بستن خاک

-جلوگیری از تجمع املاح در سطح خاک

 

حلالیت بیشتر مواد غذایی موجود در خاک،در آب

با افزایش دما فرآیند انحلال مواد در آب سریعتر و بیشتر می شود و در آفتاب دهی چون که مقدار زیادی از آب به شکل بخار درآمده و آب باقی مانده هم دمای بیشتد از حد معمول دارد سطح تماس بخار آب با عناصر غذایی خاک بیشتر می شود و این مواد راحتر در دسترسی ریشه گیاهان قرار میگیرند و در نهایت باعث افزایش تولید محصول می شود.

در تزئین و زیبایی شهر و فضای سبز

نکته مهم در استفاده از مالچ های مختلف دوام و کیفیت مالچ استفاده شده یک فاکتور بسیار مهمی است. چون بادهای سنگین و یا علف های هرز سمج موجب پاره شدن پلاستیک های ترد و شکننده می شوند.(افزایش هزینه کنترل)

معایب مالچ:

در ابتدا زمین را عاری از نیتروژن می کند به خاطر همین قبل از مالچ پاشی  باید به خاک کود اوره داده شود.

اگر پوشش های پلاستیکی بخوبی مسدود نشوند هوا می تواند به راحتی در زیر پلاستیک در گردش باشد که در اینصورت شرایط مطلوب دمایی و رطوبتی برای رشد قارچها و عوامل بیماری زا فراهم می شود.

نباید از مالچ در اطراف  تنه درختان و گیاه استفاده شود (جلوگیری از فاسد شدن تنه ی درخت).

در برخی موارد حاوی بذور علف های هرز هستند .

پراکنده شدن در زمین های مجاور در اثر باد و عوامل دیگر .

آلودگی منابع زیرزمینی در اثر استفاده دراز مدت مالچ.

سموم تدخینی

سموم تدخینی ترکیباتی هستند که بسیار فرارند و می توانند به داخل خاک نفوذ کنند  و بر عکس علف کش های معمولی که تنها بذرهای جوانه زده را از بین می برند، بذرهای جوانه نزده را نابود می کنند. (کنترل گل جالیز).

مراحل ضد عفونی یا دودهی

شخم زدن

آبیاری

پوشاندن سطح خاک با پلاستیک  شفاف حدود یک ماه

ضد عفونی ۱۰-۱۵ سانتی خاک با مواد شیمیایی و بخار آب

در این روش در عمق ۳۰-۴۰ سانتی متری خاک لوله های متخلخلی قرار می دهند که با حرکت آب جوش از این لوله ها بخار آب به داخل خاک نفوذ کرده و موجب از بین رفتن بذور و گباهچه های در حال رشد علف های هرز می شوند. در ضد عفونی خاک با مواد شمیایی از جمله متیل بروماید، سوند های تزریق را در خاک فرو می کنند و بعد از عملیات انتقال گاز به داخل خاک،خاک را با پلاستیک می پوشانند که این باعث از بین رفتن علف های هرز و بذور آنها می شوند .

 

 

برگرفته از:

-سلمانی، عرب، ۲۰۱۰٫ سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.

-رفاهی. ح. ۱۳۸۰٫ فرسایش بادی و کنترل آن، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران.۲۳۱٫

-کریمی ز.۱۳۸۸٫ بررسی اثر مالچ در تحمل به خشکی و برخی صفات کمی و کیفی ارقام فلفل شیرین. پایان نامه کارشناسی ارشد. گروه باغبانی، دانشگاه فردوسی مشهد.

-مسنن مظفری م .۱۳۷۸ . بررسی اثرات چند نوع خاکپوش بر عملکرد خیار . پایان نامه کارشناسی ارشد . دانشکده کشاورزی. دانشگاه تبریز. ۱۴۵ صفحه.

Teasdale J.R., and Mohler C.L. 2000. The quantitative relationship between weed emergence and the physical properties of mulches. Weed Science, 48: 385-392-