انواع گلخانه براساس کاربرد و شکل ظاهری
10/08/2017ناهنجاری های تغذیه ای گوجه فرنگی گلخانه ای
25/11/2017ازت (Nitrogen)
نقش ازت بیشتر مشارکت در ساختار ارگانهایی رویشی مثل برگ و شاخه ها است تا تشکیل میوه. مصرف بالای آن بیشتر باعث رشد رویشی و سبزینگی است تا رشد و نمو ریشه و تشکیل میوه. فرم آمونیومی ازت ویژگی رویشی را در گیاه القا می نماید.
علائم کمبود ازت
بوته های دچار کمبود ازت دارای اندازه کوچک با برگ های کوچک هستند. رنگ پریدگی برگ از مشخصه های ظاهری کمبود ازت است. ازت عنصر پر تحرکی است که علایم کمبود آن به صورت رنگ پریدگی و زردبرگی عمومی در سطح برگ های پایین بوته مشخص می گردد.
در صورت شدت کمبود، کل گیاه رنگ پریده می گردد و برگهای جوانتر رشدشان متوقف می شود. میوه ها کوتاه قد شده و در برخی ارقام حساس خاردار و باریک و نازک و به رنگ سبز روشن می گرایند. بعضی مواقع میوه خاردار شده و نوک آن باریک و تیز می شود.
مسمومیت ازت
سمیت ازت با علایمی مانند ساقه های ضخیم و کلفت، رنگ سیر و تیره برگها که بعضاً پیچیده نیز می گردند ظاهر می شود. دراین حالت فاصله میانگره هاکوتاه می شود و پیچک های اطراف بندها بسیار فراوان می شوند. شاخه های فرعی کوتاه می شوند و غالبیت انتهایی شدت می یابد و گل ها و میوه ها کم می شوند.
در حالت شدید رشد متوقف می شود. برگ ها پائینی و سطحی حالت پیچیده گرفته و به آهستگی خزان می کنند. در این حالت نقاط شفاف بین رگبرگ ها ظاهر می شوند که بعداً زرد شده و قهوه ای می گردند. بطوریکه حاشیه و میان برگ حالت سوختگی پیدا می کنند و کل بوته از بین می رود.
نیترات آمونیوم یا اوره در نسبت های کم و غلظت های تعیین شده همراه با عدم برنامه ریزی به طور مؤثری منجر به تشکیل بوته هایی ضعیف همراه با توقف رشد می گردد. اگر چه مصرف بی حد ازت باعث سوختگی شدید گیاه می شود.
اولین علایم مسمومیت آمونیوم در محیط شامل ظهور لکه های نقطه ای زردرنگ یا بی رنگ بر روی سطح برگ هاست که متعاقباً گسترش یافته به طوریکه ممکن است سطح کل برگ را بپوشاند به جز در محل رگبرگ های که سبز باقی می ماند.
در اغلب حالات مسمومیت ازت قابل برطرف کردن است. آبیاری سنگین و کنترل محیط بشکل
مناسب می تواند باعث بازیابی بوته ها شود. غلظت مطلوب ازت در خیار گلخانه ای مابین ۵ تا ۶ درصد بر مبنای وزن خشک (۵/۰ تا ۵/۱ درصد ازت نیتراتی در وزن خشک) در برگهای سوم از نوک انتهایی ( سطح برگ حداقل ۱۰ سانتی متر) بوته های خیار می باشد.
علایم کمبود در بوته هایی که غلظت ازت در آنها کمتر از ۲ تا ۳ درصد بر مبنای وزن خشک در برگها باشد قابل مشاهده اند.
فسفر (Phosphorus)
اگر چه فسفر در مقادیری کمتر از ازت مورد استفاده قرار می گیرد؛ اما حضور آن در تمام طول دوره کشت ضروری است. البته حضور فسفر برای رشد اولیه ریشه ها بسیار ضروری است خصوصاً درشرایط دمایی پائین(کشت پاییز) تأثیر شگرفی بر رشد رویشی ریشه ها و تولید میوه در طی فصل کشت دارد.
برخلاف ازت، فسفر خیلی خوب در خاک ذخیره می شود و بسیاردر خاک کم تحرک است. در محیط های غیر خاک نظیر پیت به راحتی قابل شستشو است به همین علت درکشتهای غیرخاکی تغذیه با فسفر جزء ثابت فرمول غذایی است.
کمبود فسفر
کمبود معمولاً جز توقف رشد علائم دیگری ندارد. اما در حالت خیلی شدید رشد گیاه کاملاً متوقف شده و برگ های جوان کوچک، خشبی و به رنگ سبز تیره متمایل به خاکستری در می آیند و برگهای پیر زردرنگ می شوند. در حالت خیلی نادر برگها کم شده، پیچیده و به رنگ قهوه ای در می آیند.
مسمومیت فسفر
سمیت فسفر بر روی بوته های خیار خیلی نادر است. غلظت مطلوب فسفر در برگ خیار گلخانه ای ۶/۰ تا ۳/۱ درصد بر حسب وزن خشک برگهای وسط شاخسار اصلی است. معمولا فسفر بیشتر در برگهای جوانتر یافت می شود اما برگهای سوم از نوک انتهایی بوته خیار با حداقل سطح ۱۰ سانتی متر بهترین حالت نمونه برداری است. کمبود فسفر در غلظتهای پائین تر از ۳/۰ یا ۲/۰ درصد مشاهده می گردد.
پتاسیم(Potassium)
پتاسیم در گیاه پرتحرک است و در غلظتهای بالا مورد نیاز است. با رشد و کیفیت میوه ارتباط دارد نقش آن بسیار حیاتی بوده و بار مثبت دارد. باعث تعدیل و بالانس اسیدهای ارگانیک در محیط داخلی سلول و دیگر آنیونهای با بار منفی مانند سولفات، کلراید و نیترات می شود.
پتاسیم همچنین فعال کننده چندین آنزیم و کنترل کننده مکانیسم تعرق از طریق اثر بر روی سلولهای روزنه در سطح برگهاست. تأثیر منابع پتاسیم از طریق اثر بر روی سلولهای روزنه در سطح برگ ها است. تأثیر منابع پتاسیم بستگی به برهم کنش با عناصر دیگر دارد. بطور کلی ازت و فسفر اثر آنتاگونیسمی با پتاسیم دارند.
همچنین کلسیم با شدت کمتری اما منیزیم نیز جذب پتاسیم را تحت تأثیر قرار می دهند. اما مشاهده شده است که کمبود شدید کلسیم، سبب کمبود پتاسیم هم می شود. آمونیوم نیز باعث کاهش جذب پتاسیم می گردد. کمبود پتاسیم القاء کننده کمبود آهن است.
کمبود پتاسیم
کمبود پتاسیم ابتدا در برگ های پیر ظاهر می شود و از قسمت پائین شروع شده به قسمتهای بالا کشیده می شود. در حالت عمومی رشد متوقف می گردد، میانگره ها کوتاه شده و برگ ها کوچک می مانند و حالت کلروز اول در برگ پائینی در قسمت حاشیه برگ ها ظاهر می شود که به سمت پائین می پیچند، سپس کلروز به سمت رگبرگ های میانی پیشرفت می کند و قسمت های حاشیه نکروزه و قهوه ای می شود اما برای مدتی رگبرگها سبز باقی می ماند.
میوه ها نوک کشیده و در قسمت دم میوه تکامل نیافته باقی می ماند. کمبود پتاسیم در کشت خاکی کمتر مشاهده می شود (به استثناء خاکهای شنی.) اما در کشتهای غیرخاکی وقتی منبع پتاسیم حذف شود به سرعت ظاهر می شود.
سمیت پتاسیم به ندرت به صورت مشکل ظهور می کند مگر اینکه سبب ایجاد کمبود سایر عناصر غذایی مانندکلسیم، منیزیم و آهن شود.
غلظت مطلوب پتاسیم در بافت گیاه حدود ۴ درصد بر حسب وزن خشک در برگهای کاملاً بالغ می باشد اما غلظت پتاسیم در برگ بسیار بالاتر است حدود ٨ تا ١۵ درصد می باشد. بنابراین بهتر است در زمان نمونه برداری قسمت دمبرگ از برگ حذف شود.
علائم کمبود پتاسیم و افت عملکرد وقتی غلظت کمتر از ۵/۱۳ درصد باشد قابل انتظار می باشد و یا به عبارتی ۳۰۰۰ میلی گرم در کیلو گرم در شیره آوندها.
کلسیم (Calcium)
حرکت کلسیم در آوند چوب همراه با آب می باشد و حرکت آن بسیار بطنی و از برگ های پیرتر به سمت برگهای جوان است. وقتی منبع کلسیم قطع و یا کم باشد علایم کمبود ابتدا در قسمت هایی بالایی و نوک بوته ظاهر می شود.
همانطور که می دانیم کلسیم نقش حائز اهمیتی در ساختمان و حفظ پایداری سلولهای گیاهی دارد. علایم کمبود کلسیم در خیار به ندرت است اما بایستی گفت در رطوبت بالای گلخانه که تعرق به حداقل می رسد حرکت آب و به همراه آن کلسیم در آوندهای گیاه تحت تأثیر واقع می شود.
در مراحل اولیه کمبود کلسیم نقاط سفیدرنگ و شفاف بر روی نوک و مابین رگبرگ ها ظاهر می شود. همچنین کلروز یا زردبرگی بین رگبرگی نیز معمول می باشد، در حالیکه رگبرگ ها سبز باقی می مانند بوته ها رشدشان متوقف شده و میان گره در قسمت جوانه انتهایی دارای فاصله کوتاه هستند.
برگ های جوان کوچک می مانند بطوریکه حاشیه شان به سمت بالا می پیچند. برگهای پیرتر برعکس به سمت پائین پیچیدگی پیدا می کنند. در حالت شدید دمبرگ ها شکننده می شوند و برگ ها به راحتی جدا می شوند. گل ها به میوه تبدیل نمی شوند و در نهایت مریستم انتهایی دچار مرگ می شود.
ریشه ها در صورت کمبود کلسیم ضعیف باقی مانده کلفت و ضخیم و کوتاهتر از حالت نرمال می شوند. ریشه ها قهوه ای رنگ شده و دارای ریشه های موئین کمتری هستند.
میوه های کوچک و بی مزه معمولاً در منطقه انتهایی میوه بدشکل می شود. برهمکنش های متقابل و ناسازگار کلسیم با سایر عناصر کاتیونی مثل پتاسیم یکی از علتها است. کمبود کلسیم می تواند در خاکهای آهکی که در آن ترکیبات کلسیمی فراوان است نیز اتفاق بیافتد چرا که مکانیسم جذب و انتقال آن در گیاه در فراهمی آن حائز اهمیت میباشد.
در مواقعی که شستشو و سبکی خاک هر دو باعث از دست رفتن ذخایر کلسیم می شوند نیز کمبود رخ میدهد. در بسترهائی مثل پیت یا در سایر کشتهای غیرخاکی وقتی که محلول غذایی حاوی کلسیم کافی نیست کمبود کلسیم محرز است.
غلظت مطلوب کلسیم در بافت گیاه حدود ۵/۱ درصد بر حسب وزن خشک در برگهای جوان حداقل با ۵ سانتی متر سطح برگ می باشد یا به عبارتی ۵ درصد در برگهای کاملا بالغ (حدوداَ برگ سوم تا پنجم از بالای بوته خیار ). کمبود کلسیم در غلظتهای پائین تر از ۵/۰ درصد بر حسب وزن خشک در برگهای جوان رخ می دهد.
منیزیم (Magnesium)
معمولاً کمبود در خاکها به علت بالابودن پتاسیم و در اثر مصرف زیاد کود پتاسیم یا کلسیم در محیط می باشد. کمبود همچنین در کشت های غیرخاکی اتفاق می افتد هنگامیکه میزان منیزیم به اندازه کافی در محلول غذایی تأمین نشده باشد یا سایر کاتیونها مثل کلسیم یا پتاسیم دارای غلظت بالایی باشد.
مسمومیت منیزیم
سوختگی حاشیه برگها بر روی برگ های تیره که به ندرت مشاهده می شود. علایم سمیت منیزیم در کشتهای غیرخاکی هنگامیکه مشاهده می شود که غلظت منیزیم در نسبتهای بسیار بالایی برسد.
غلظت مطلوب منیزیم در بافت گیاه حدود ۵/۰ تا ۷/۰ درصد در برگهای جوان (۱۰ سانتی متر قطر) می باشد اما در برگ کاملا بالغ ۵/۱ تا ۲ درصد می باشد.
علائم کمبود منیزیم
کمبود منیزیم خود را ابتدا با نقاط لکه ای کلروز و سپس در صورت شدت با قهوه ای شدن این لکه ها بر روی سطح برگ های خیار نشان می دهد. لکه ها یا نقاط زردرنگ ابتدا در فاصله مابین رگبرگ ها ظاهر می شوند. در حالیکه رگبرگها سبز باقی می مانند. حاشیه های سبز رنگ حتی در حالات کمبود شدید نیز سبز باقی می ماند. کمبود وقتی خود را نشان میدهد که غلظت منیزیم در برگهای جوان به پایین تر از ۳۵/۰ درصد برسد.
گوگرد (Sulfur)
معمولا به واسطه مصرف کودهای با بنیان سولفاته مثل سولفات پتاسیم یا سولفات آمونیوم کمبود آن به ندرت اتفاق می افتد، استفاده یا مصرف بیش از حد گوگرد باعث افزایش شوری محیط کشت (خاک یا غیر خاکی) می شود و می توان باعث کاهش جذب مولیبدن گردد.
عناصر میکرو (Micronutrients)
خیار گلخانه ای به عناصر غذایی کم مصرف به مقدار ناچیزی نیاز دارد اما این عناصر بایستی در دسترس گیاه قرار گیرند. آهن، منگنز، روی، بور، مس، مولیبدن و کلر به ترتیب جزو عناصر ضروری هستند که در تغذیه گیاه مؤثرند. اما مقادیر بیش از نیاز عناصر کم مصرف می تواند باعث ایجاد مسمومیت و اختلال در فعالیت گیاه شود. بنابراین مصرف صحیح کودهای معدنی یا با بنیان آلی اهمیت بسزایی دارد.
آهن (Iron)
مقدار بسیار کمی از آهن، برای ساخته شدن کلروفیل اساسی ترین ماده برای انجام عمل فتوسنتز در گیاه کافی است. آهن مثل برخی عناصر دیگر تحرک بسیار کمی دارد.
علائم کمبود آهن شبیه علائم کمبود منیزیم است اما معمولاً بر روی برگهای بسیار جوان انتهایی بوته ظاهر می شود بخصوص برگهایی که به سرعت باز شده و شکل می گیرند. بنابراین ابتدا جوانترین برگهای باز شده به رنگ زرد -سبز و یا زرد در آمده اما رگبرگ ها سبز باقی می ماند.
سپس زردبرگی حتی قسمتهای رگبرگ را نیز در بر می گیرد. این کمبود در حالت پیشرفته برگها را به رنگ زرد لیموئی و حتی سفید در می آورد (معمولاً حالت زرد لیموئی و رنگ سفید در کشت های هیدروپونیک که پ هاش محلول غذایی شدیداً به بیش از ٨ افزایش می یابد اتفاق می افتد.) در این وضعیت رشد شاخسارها متوقف شده و جوانه انتهایی بوته خیار از بین می رود و حالت نکروزه و پوسیدگی بر روی برگها ظاهر می شود بطوریکه می توان گفت کلروفیل یا سبزینه گیاه کاملاً تخریب شده است. این در حالی است که شاخه های فرعی و میوه های خیار نیز علایم کمبود را نیز نشان می دهند.
کمبود آهن در خیار گلخانه ای
در بیشتر مواقع با بروز کمبود کلسیم، کمبود آهن نیز مضاعف می شود. از علل بروز کمبود آهن تنها میزان کم این عنصر در خاک نمی باشد بلکه بالا بودن پ هاش (PH) در محیط ریشه، یا بالا بودن غلظت منگنز، شرایط تهویه نامناسب (غرقاب شدن) ،پایین بودن دمای بستر کشت، سنگینی بافت خاک و مرگ ریشه ها می تواند باعث ظهور علائم مشابه کمبود آهن شود.
در این مواقع معمولاً با افزایش اکسیژن محیط ریشه، بهبود وضعیت ساختمان و بافت خاک، مناسب کردن آبیاری و هوادهی در محلول غذایی یا محیط ریشه و از همه مهمتر بهبود وضعیت تعرق و تنفس گیاه باعث حل مشکل می گردند.
مسمومیت آهن
بالا بودن غلظت آهن در خاک خود را به شکل کمبود منگنز (شکل ۱۳) آشکار می نماید که در حقیقت به واسطه اثرات رقابتی بین دو عنصر در محیط ریشه ظهور می یابد.
غلظت مطلوب آهن در گیاه حدود ۱۰۰ تا ۳۰۰ میلی گرم در کیلوگرم بر حسب وزن خشک است این نمونه گیری بایستی از برگ های کاملاً باز شده (پنجمین برگ از بالا) انجام گیرد. علایم کمبود آهن وقتی ظاهر می شود که غلظت آهن زیر ۵۰ میلی گرم در کیلو گرم باشد اگر چه زرد برگی و کلروز آهن حتی وقتی غلظت آهن کل در گیاه بیشتر از ۱۰۰ میلی گرم است هم اتفاق می افتد که علت آن غیر فعال بودن آهن به صورت فیزیولوژیکی است.
منگنز (Manganese)
منگنز بسیار کم مورد نیاز است. برای فعال کردن چندین آنزیم مختلف در گیاه، این آنزیم ها بیشتر افزایش دهنده فتوسنتز و هورمون اکسین هستند. بدون منگنز، پراکسید هیدروژن در سلول تجمع یافته و باعث آسیب آنها می شود. همانند آهن، منگنز نیز غیر متحرک در گیاه می باشد.
کمبود منگنز با کمبود آهن اشتباه می شود چون علائم بسیار مشابه است. بایستی گفت علایم کمبود منیزیم بیشتر در برگها شکل می گیرد. تشخیص ناهنجاریهای تغذیه ای هنوز ساده نیست. برای اینکه علائم کمبود آهن، کمبود منگنز و مسمومیت آهن مشابه است.
مشخص ترین علایم کمبود منگنز در مقایسه با کمبود آهن این است که گرچه در کمبود آهن حاشیه و رگبرگ های میانی در حالت پیشرفته به رنگ سبز کم رنگ یا سبز-زرد و یا زرد در می آید. در کمبود منگنز رگبرگ ها سبز باقی می ماند.
کمبود منگنز همچنین تولید نکروتیک روی برگ می نماید. در حالت خیلی پیشرفته کل برگ به جز رگبرگ های اصلی زرد می شوند که نقاط فرورفته سفیدرنگ بین رگبرگ ها توسعه می یابد.
کمبود منگنز در خاکهای آهکی مثل شرایط ایران بسیار شایع است. خصوصا در کشت های بدون خاک یا هیدروپونیک وقتی محصول غذایی فاقد منگنز باشد.
مسمومیت منگنز
مسمومیت منگنز شامل ایجاد لکه های زرد و سبز کم رنگ بین رگبرگ هاست که بر روی برگ های اولیه (پیرتر) ظاهر می شود. سپس رگبرگها به شکل قرمز-قهوه ای در می آید و تعدادی نقاط ارغوانی رنگ بر روی ساقه ها ظاهر می شود و رگبرگ ها زیر سطح برگها نیز چنین علائمی نشان خواهند داد. مسمومیت منگنز معمولاً بدنبال بخاردهی و ضدعفونی خاک به وجود می آید که بیشتر در خاکهای اسیدی و در مواقعی که حرارت دهی با دمای زیاد صورت می گیرد حاصل می شود.
غلظت مطلوب منگنز گیاه در برگ های جوان حدود ۶۰-۳۰ میلی گرم در کیلوگرم بر حسب وزن خشک است و برگ های پیر حدود ۲۵۰-۱۰۰ می باشد. وقتی که غلظت منگنز زیر ۵۰ میلی گرم در کیلوگرم باشد علائم کمبود ظهور می کند و یا اثر خود را با کاهش عملکرد نشان می دهد. وقتی غلظت به زیر ۱۲-۱۵ میلی گرم در کیلو گرم می رسد علائم کمبود به طور کلی در بوته ها دیده می شود.
علایم مسمومیت وقتی که غلظت منگنز به حدود ۵۰۰ تا ۸۰۰ میلی گرم در کیلوگرم و بیشتر می رسد ظاهر می شود و اگر غلظت به حدود ۵۰۰۰ – ۲۰۰۰ میلی گرم برسد باعث کاهش عملکرد خواهد شد.
مس (Copper)
نقش مس کنترل و سنتز چند نوع آنزیم مختلف در گیاه است. بخصوص آنهایی که مکانیسم فتوسنتز و تنفس را به عهده دارند. گرچه مس پرتحرک در گیاه می باشد اما در عین حال می تواند شرایطی وجود داشته باشد که آن را در گیاه غیرمتحرک نماید.
بنابراین می توان گفت که غلظت مس در برگهای جوان توسعه یافته بسیار به وضعیت خود گیاه مربوط می شود. بنابراین تجزیه خاک بسیار راهنمای مناسبی برای کمبود مس می باشد تا تجزیه گیاه. چرا که برخی اوقات کمبودها بیشتر فیزیولوژیک است تا پائین بودن میزان عنصر در خاک یا بافت گیاه.
علائم کمبود مس مشابه توقف یا کاهش رشد می باشد که فاصله میانگره ها بسیار کاهش می یابد و برگ ها کوچک می مانند.
لکه های زرد رنگ بین رگبرگ ها بر روی برگ های کاملاً بالغ ظاهر می شوند اما علایم بعداً در برگهای بالاتری نیز ظاهر می گردد. برگها سبز بی رنگ یا کم رنگ و یا برنزی شکل می شوند. نوک شان به سمت پائین فرو می رود و گیاه کوتاه باقی می مانند و میزان گل میوه ها کاهش می یابد.
میوه هایی که می رسند معمولاً کوچک بوده و دیر می رسند. معمولاً کمبود مس بسیار نادر است چراکه سمپاشی های داخل گلخانه برای مبارزه با قارچهای پاتوژن بدلیل محتوی مس آنها کمبود مس را برطرف می کنند. اما در کشت های هیدروپونیک که پیت و یا موارد مشابه خنثی کشت می شوند یک مشکل جدی است.
بالا بودن پ هاش (PH) باعث کاهش فراهمی این عنصر می شود. اما این اثر معمولاً نسبت به منگنز بسیار جزئی تر می باشد.
مسمومیت مس
به علت سمپاشی های مداوم در گلخانه ها غلظت مس معمولا بالاست. در سیستم های هیدروپونیک استفاده از لوله های مسی در کف بستر باعث آلودگی مس می گردد. غلظت مطلوب برای مس در گیاه در برگهای کاملاً باز شده (برگ پنجم) حدود ۲۰-۸ میلی گرم در کیلوگرم بر حسب وزن خشک است.
وقتی که غلظت مس زیر ۷ میلی گرم در کیلوگرم باشد علایم کمبود شروع به ظهور می کند و در غلظت حدود ۸/۰ تا ۲ میلی گرم در کیلو گرم بسیار شدید است. کمبود مس می تواند به شدت باعث افت عملکرد از ۲۰ تا ۹۰ درصد شود.
اصلاح کمبود مس که بیشتر در بسترهای پیت اتفاق می افتد براحتی با اضافه کردن ۱۰ گرم در متر مربع سولفات مس انجام می شود. در کشتهای هیدروپونیک غلظت مس بایستی در حدود ۳۰/۰ میلی گرم در لیتر مس باشد. محلول پاشی سولفات مس با غلظت ۱ در هزار (یک گرم در لیتر) بسیار مفید و موثر است.
بور (Boron)
نقش بیوشیمیائی بور در گیاه مشخص نمی باشد. اما به طورکلی اعتقاد بر این است که عنصر بور برای انجام تقسیم سلولی و تمایزیابی بسیار مهم است. بور در گیاه متحرک نیست. منابع کافی و مستمر برای تکثیر و فعالیت ریشه ها ضروری است. قابلیت دسترس بور در خاکهای شنی (پ هاش (PH) بالا) که اغلب به عنوان بستر کشت در گلخانه ها بکار می رود پائین است، کیفیت آب تعیین خواهد کرد که میزان بور در گیاه چقدر خواهد بود. چرا که منابع آب دارای مقادیر متفاوتی از بور در خود می باشند.
کمبود بور در اولین برداشت میوه مشاهده می شود وقتی که برگهای پائینی و وسطی بوته ها قدری زردبرگی نشان داده و شکننده می شوند. بیشترین مشخصه اثر کمبود بور در خیار مرگ قسمت جوانه انتهایی (apex) می باشد. اثرات دیگر شامل رشد جوانه های جانبی بیشتر و حالت بوته ای و چند شاخه شدن گیاه می باشد.
برگ های جوان بدشکل می شوند، رگبرگ ها برجسته و برگ های مسن تر فنجانی می شوند. برگ های شکننده فنجانی شکل کوچک شده و زردشدن برگ های پائینی که از حاشیه آنها شروع می شود به رنگ قهوه ای در می آید و به سمت بالا می پیچند.
میوه های کوتاه با شکاف های طولی روی پوست خیار مشخص ترین علامت کمبود بور است. سیاه شدن نوک ریشه ها با طویل شدن آنها در کمبود شدید بور رخ می دهد که باعث افت عملکرد به میزان ٩٠ درصد می شود و کیفیت میوه نیز تا به حد زیادی از دست می رود.
مسمومیت بور
تشابه زیاد بین کمبود بور و مسمومیت آن کار را بسیار مشکل می کند. خیار به مقادیر زیاد بور حساس است. مسمومیت بور بیشتر تحت تأثیر مقادیر آن در آب آبیاری است تا میزان آن در خاک (حد مجاز بور آب آبیاری به میزان یک پی پی ام می باشد).
از آنجائیکه بور در گیاه غیرمتحرک است بنابراین ابتدا در برگهای پیر علائم مسمومیت ظاهر می شود. بی دقتی در مصرف بور در خاک نیز می تواند منجر به افزایش غلظت مس در بافت گیاه شود. زوایای برگ های پیر سبز -زرد شده و فنجانی شکل می شود به سمت پایین تغییر جهت می دهد.
علایم بعدی در اندامهای بالایی نیز مشاهده خواهد شد و نقاط نکروتیک بین رگبرگ ها مشهودتر می شوند و رشد متوقف می شود و برگهای بالایی کوچک باقی می مانند و گلهای ماده کمتری بر روی انتهایی شاخساره مشاهده می شود.
غلظت مطلوب بور در گیاه در وزن خشک برگها بسیار متفاوت است. از میزان ٣٠ تا ١٢٠ میلی گرم در کیلوگرم، علایم کمبود وقتی ظاهر می شود که غلظت بور ۶ یا ٨ میلی گرم در کیلوگرم باشد (در برگهای بالایی) یا کمتر از ٢٠ میلی گرم در کیلوگرم در برگهای پائینی.
علایم مسمومیت بور وقتی غلظت آن ٢۵٠ تا ٣٠٠ در برگهای بالایی میلی گرم در کیلوگرم و ۵٠٠ تا ١٠٠٠ در برگهای پائینی باشد ظاهر می شود. اصلاح کمبود بور بسیار راحت برطرف می شود. ازطریق اضافه کردن اسیدبوریک به محیط کشت (حدود ٢ گرم در مترمربع ) یا با محلول پاشی آن با غلظت ۲-۱ گرم در لیتر.
برطرف کردن مسمومیت بور بسیار مشکل تر از کمبود آن است. آبیاری سنگین و شستشوی با آب بدون بور تا حد امکان در صورتی که منشأ آلودگی خود آب آبیاری نباشد تنها راه است. البته تعویض بستر کشت نیز می تواند گزینه دیگر این مسئله باشد.
روی (Zinc)
چندین آنزیم در گیاه حاوی روی (Zn) می باشند. تمام عناصر کم مصرف حتی روی وقتی غلظت آن در حد کمبود باشد باعث اثر روی فتوسنتز می شوند.کمبود روی در کشت هیدروپونیک اگر محلول غذایی فاقد روی باشد به طور واضح ظاهر می شود.
مقدار مطلوب روی در خاک (روی قابل دسترس) حدود یک میلی گرم در کیلوگرم می باشد اما مقدار آن در گیاه حدود ۳۰۰-۱۰ میلی گرم در کیلوگرم بر حسب وزن خشک می باشد. دسترسی روی در خاک با افزایش پ هاش (PH) خاک و درصد کربنات کلسیم کاهش می یابد.
همچنین استفاده بیش از حد فسفر و تجمع ان در خاک باعث کاهش قابلیت دسترسی روی توسط گیاه می شود چرا که تشکیل فسفات روی می دهد که ترکیب غیر قابل حل و پایداری است.
مسمومیت احتمالاً آهن، منگنز، منیزیم و کلسیم می تواند جذب روی را تحت تأثیر قرار دهند. علائم کمبود روی به راحتی قابل تعریف نیست. اما در خیار گلخانه ای مشخص ترین شاخص کوتاهی و روزتی شدن بوته هاست که شبیه علائم ابتلاء به ویروس است.
برگها کوچک تر از سایز واقعی می شوند. کمرنگ شدن لکه ای بین رگبرگی بر روی برگ های پائینی که به سمت بالا پیش روی می کند و زردبرگی آن شبیه آهن پیشرفت می کند اما رگبرگها سبز تیره و متمایز باقی می ماند و رشد متوقف و خسارت زیادی به بار می آورد.
مسمومیت روی
مسمومیت روی در خاکهای خیلی اسیدی با مقدار روی بالا اتفاق می افتد. در مکانهایی که از ورقهای گالوانیزه برای ساخت بسترهای کشت هیدروپونیک استفاده می شود آلودگی ها گسترش می یابد. حتی استفاده از لوله های آب گالوانیزه برای ایجاد پاگرما در بسترهای کشت امکان آلودگی روی در غلظتهای بالا را افزایش می دهد.
در حالت سمیت روی شبکه رگبرگهای برگ به رنگ سبز تیره در می آید و حتی سیاه می شوند. سیاه شدگی رگبرگ های اصلی کمک به تشخیص مسمومیت روی از منگنز می کند جائیکه رگبرگ ها سبز باقی می مانند. در حالت شدید مسمومیت روی برگهای جوان زرد شده و علائم کمبود آهن را نشان می دهد و علت این مسئله روشن است.
غلظت مطلوب روی بر حسب وزن خشک در برگ پنجم بوته های خیار از ۴٠ تا ١٠ میلی گرم در کیلوگرم است. علائم کمبود وقتی ظاهر می شود که غلظت روی در گیاه به کمتر از میزان ٢٠-۲۵ میلی گرم درکیلوگرم کاهش می یابد.
مسمومیت وقتی قابل تشخیص است که غلظت روی بیشتر از ١۵٠ تا ١٨٠ میلی گرم در کیلوگرم در برگهای پیر یا ٩٠٠ میلی گرم در کیلوگرم در قسمتهای بالایی بوته خیار افزایش یابد.
مولیبدن (Molybdenum)
مولیبدن در آنزیم ها دخالت دارد و با متابولیسم ازت کاملا درگیر است. خیار به مقدار کمی از مولیبدن نیاز دارد ( حدود ۲/۰ میلی گرم در کیلوگرم). مولیبدن قابلیت دسترس مناسبی در خاکهای با پ هاش بالا دارد. مولیبدن در خاک به صورت آنیون حضور دارد.
در مقابل بیشتر عناصر کم مصرف که به صورت در خاک حضور دارند کاتیون هستند. رفتار آن شبیه فسفات در خاک است. قابلیت دسترس مولیبدن افزایش می یابد وقتی پ هاش محیط ریشه افزایش می یابد. بنابراین کمبود آن در محیط های کشت با حالت اسیدی مثل کشت های هیدروپونیک اتفاق می افتد و می میرند.
در برخی حالات، قسمتهایی از برگ های کامل ابتدا سبز باقی مانده و سپس حالت لکه ای یا تاول زده به خود می گیرد. در خاکهای اسیدی و شنی (سبک) کمبود مولیبدن شایع است. علائم کمبود ابتدا در برگ های پائینی شروع می شود (شبیه ازت ) و سپس به سمت بالا گسترش می یابد.
اما برگ های جوان هنوز سبز باقی می مانند. رشد ممکن است نرمال به نظر برسد اما گل ها کوچک می شوند. کمبود شدید در پیت می تواند باعث کاهش عملکرد شود ( ٨۴ درصد) اما افزایش پ هاش محیط کشت آن را برطرف خواهد کرد.
مسمومیت مولیبدن
این عنصر قابل جذب در مقادیر بالاست بدون اینکه باعث ایجاد خسارت شوند اما برای سلامتی غلظتهای بالای آن مضر می باشد. غلظت مطلوب بر حسب وزن خشک برگ ها حدود ۸/۰ تا ۵ میلی گرم در کیلوگرم است. کمبود مولیبدن در مقادیر کمتر از ۳/۰ میلی گرم رخ می دهد.
کلر (CL)
کلر اگر چه یکی از عناصر ضروری برای رشد و نمو گیاه است اما کمبود آن تقریبا گزارش نشده به خاطر اینکه خاک و آب معمولاً به مقادیر قابل ملاحظه ای حاوی آن می باشند و بیشتر دراینجا مسئله مسمومیت آن اهمیت دارد تا کمبود.
در مناطق با آب و خاک شور یا با آب با کیفیت پائین مسئله سمیت کلر بسیار جدی است. غلظت مطلوب یا قابل تحمل گیاه شبیه آهن است و مقادیر بیشتر از آن باعث بروز خسارت می شود البته برخی کودهای محلول مثل کلرور پتاسیم یا کلرور کلسیم نیز حاوی آن می باشند که در گلخانه خیار توصیه نمی گردد. در کشت های با بستر پشم سنگ (Rock Wool) ماکزیموم غلظت توصیه شده مصرف یون کلر ۳۵ میلی گرم در لیتر می باشد.
از دیگر عناصر ضروری سدیم می باشد که آن هم مثل کلر بیشتر به مسئله سمیت آن بایستی توجه داشت. اما عنصر مفید دیگر که باعث افزایش پتانسیل تولید در گیاه می شود، سیلیسیم است. فرم قابل مصرف آن اسیدمونوسیلسیک است و باعث کاهش پ هاش می گردد. سیلیسیم باعث تحریک رشد و تقویت در مقابل بیماریها می شود.
8 دیدگاه
سلام محصول من مزرعه ای هستش برگام جمع شدن توهم مثل پفک شدن باد کردن مشکلش چیه مهندس؟
سلام
این مطلب صرف جنبه ی آموزشی داره، لطفا با یک مهندس کشاورزی مشورت کنید.
سلام ممنون از مطالب مفیدتون
کاش در مورد ناهنجاریهای فیزیولوژیکی هم مطالب بذاری.
سلام گلخانه ام را سرما خراب کرده است چکار باید کرد ک سری رشت کند
سلام
مطالب خوب بود اگر امکانش هست آموزش را بر مبنای عدم استفاده از کود شیمیایی قرار دهید یعنی مرحله کاشت و آماده سازی بستر قبل از کشت .ممنونم
بوته های خیارمن از پایین به بالا برگ های شان پژمرده میشه میتونین کمک کنید؟
سلام عرض ادب و احترام تشکر از مطالب خوبتون
کشت زمستانه دارم دو ماهه خیار داره ولی میوه رشد نمیکنه دما هوا تنظبم نگه داشتم چه کودی استفاده کنم
انصافا دم شما گرم
هیچ سایتی انقدر جامع و با تصویر موضوع ناهنجاری های تغذیه ای خیار رو توضیح نداده
حال کردم