انواع سیستم‌ های آبیاری در گلخانه

کیفیت آب آبیاری اهمیت بالایی در کشت‌های گلخانه‌ای دارد. از موارد مهم تعیین‌کننده کیفیت آب آبیاری، میزان شوری (هدایت الکتریکی) و اسیدیته آن می‌باشند که به ترتیب با علامت انحصاری EC و PH نشان داده می‌شوند. شوری کمتر از ۱ دسی زیمنس بر مترمربع برای بیشتر محصولات گلخانه‌ای بسیار مناسب می‌باشد و شوری بالاتر از ۲ دسی زیمنس بر متر مربع مناسب نمی باشد. اسیدیته مناسب آب آبیاری برای بیشتر محصولات گلخانه ای ۶/۵ – ۵/۵ می باشد.

از موارد قابل توجه در آبیاری گلخانه ای، اجرای روشهایی است که به کمک آن بتوان همزمان برخی از سموم و کودها را با آبیاری استفاده نمود. در ادامه انواع روش های آبیاری گیاهان گلخانه ای ذکر می شوند.

۱-سیستم آبیاری سطحی

این روش معمولا در گلخانه های تولید صیفی کمتر استفاده می‌شود. در این حالت آب توسط یک جوب اصلی به گلخانه هدایت می شود. این روش آبیاری دارای انواع (کرتی، جوی و پشته ای و نواری) می باشد. در سیستم آبیاری کرتی که معمولا برای کرت های قلمه استفاده می شود،

آب در روی آنها به جریان در می آید و هیچ کنترل در آن صورت نمی گیرد؛ اما در روش جوی و پشته ای که مخصوص گیاهان صیفی است، با ایجاد جوی هایی (فارو) در طول گلخانه و هدایت آب به داخل این فاروها آبیاری به صورت نشتی انجام می شود.

۲- آبیاری قطره ای

در این روش از آبیاری که با استفاده از لوله های پلی اتیلن همراه با قطره چکان های مخصوص و با فشار مناسب آب انجام می شود. بایستی آب آبیاری دارای کیفیت مناسب و عاری از نمک و املاح سنگین باشد. سیستم آبیاری قطره ای متداولترین روش در تولید صیفی می باشد که بوسیله نوار آبیاری قطره ای در گلخانه ها صورت می گیرد.

این روش علاوه بر این که دارای راندمان بالایی می باشد، می توان همزمان با آبیاری برخی از سموم و کودهای ماکرو و میکرو را نیز به خاک اضافه نمود. بهتر است به ازای هر بوته یک قطره چکان – در اختیار باشد. در خصوص نحوه قرارگیری لوله های قطره ای در کنار بوته می توان به چند طریق صورت گیرد:

• در بستر های مسطح و یا در پشته های با عرض کم و کشت متراکم می توان بین هر دو ردیف یک رشته لوله آبیاری قرار داد. سپس قطره چکان ها با لوله فرعی در محل هر بوته نصب می گردد.
• در بسترهای مسطح و یا پشته های پهن تر می توان کنار هر ردیف بوته در طول گلخانه یک ردیف لوله و قطره چکان نصب نمود.

این روش با وجود هزینه اولیه بالای اجرای سیستم، ولی به علت فوایدی که دارد بسیار مورد توجه است. از محاسن آبیاری قطره ای می توان به نکات زیر اشاره نمود:

۱-راندمان بالای آبیاری و کاهش مصرف آب

۲-کاهش رشد علف های هرز در گلخانه و کاهش هزینه های مبارزه با آن ها.

۳-امکان استفاده از برخی سموم و کودها همراه با آب آبیاری.

۴-تنظیم آب مورد نیاز بوته ها به تفکیک نوع گیاه و …

با وجود فواید زیاد سیستم قطره ای، می توان به معایب زیر نیز اشاره نمود:

۱-هزینه اولیه زیاد.

۲-گرفتن و مسدود شدن قطره چکان ها در صورت کیفیت پایین آب آبیاری.

در سیستم آبیاری قطره ای عرض پشته ها ۸۰ سانتی متر و عرض راهروها ۷۰ تا ۱۰۰ سانتی متر و بوته ها از هر طرف پشته ها ۱۰ سانتی متر به طرف داخل کشت می شوند. فاصله ردیف های کشت روی پشته ها ۶۰ سانتی متر می باشد. در این سیستم برای هر ردیف کاشت یک نوار آبیاری در نظر کرفته می شود. در این سیستم برای هر ردیف کاشت یک نوار آبیاری در نظر گرفته می شود و برای هر بوته یک قطره چکان و در صورتی که خاک بیش از اندازه سبک باشد ۲ قطره چکان در نظر می گیرند.

راه های مسدود نشدن قطره چکان ها:

الف: جلوگیری از انسداد از نوع فیزیکی: باید آب قبل از ورود به سیستم تصفیه شود. انسداد از نوع فیزیکی به خصوص در مواقعی رخ می دهد که منبع تامین آب، آب سطحی مانند رودخانه باشد.

ب: برای جلوگیری از انسداد از نوع شیمیایی (هنگامی رخ می دهد که منبع تامین آب یک منبع زیر زمینی باشد.) و انسداد بیولوژیکی (باکتری ها و جلبک ها) می توان مواد شیمیایی متفاوت که اثرات مختلفی را نیز دارند به آب آبیاری اضافه کرد.

با اضافه کردن اسیدها می توان از رسوب کلسیم و منیزیم جلوگیری کرد و با اضافه کردن کلر باعث تجزیه شدن لجن ها تشکیل شده توسط باکتری ها شد.

 ۳-سیستم آبیاری تراوا (نشتی)

 آبیاری زیر زمینی یا تراوا سیستمی است که با استفاده از لوله های متخلخل اسفنجی آب، کود و سم را در یک فضای رطوبتی مستقیما در اختیار ریشه قرار می دهد. این روش در اجرا مانند روش قطره ای است اما با این تفاوت که به صورت زیر زمینی و نشتی انجام می شود. برای این کار می توان لوله ها را در عمق ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر خاک درون شیارهایی قرار داد و با خاک روی آن ها را پوشاند.

از مزایای این سیستم این است که به سهولت آب و مواد غذایی و سموم نباتی در اختیار ریشه قرار می گیرد، بهره وری آن زیاد است (به گونه ای که ۴۰% نسبت به آبیاری قطره ای و ۸۰% نسبت به آبیاری سطحی) و افزایش کمی و کیفی محصول تا ۵۰% می رسد. همچنین ممانعت از رشد علف های هرز و عدم نیاز به تسطیح زمین و انجام تهویه کافی از دیگر مزایای این روش می باشد.

 ۴-آبیاری مه پاشی (میست)

این روش بیشتر در گلخانه تکثیر گیاهان قلمه ای و تولید نشاء کاربرد داشته که آب به صورت قطرات بسیار ریز به طور متناوب بر روی محیط کشت پخش شده و موجب کاهش درجه حرارت محیط و تامین رطوبت نسبی مورد نیاز قلمه ها و نشاء می شود.