آشنایی با مهمترین آفات و بیماری های گیاهان گلخانه ای

آفات مهم گیاهان گلخانه ای

کنه تار عنکبوتی       

کنه های گیاهی بالغ به طور معمول دارای چهار پا بوده و بر خلاف حشرات، بدون شاخک، بال و سر جداگانه می باشند. کنه ها دارای اندام ریزی بوده و تشخیص آن ها بدون استفاده از ذره بین بسیار مشکل است. قطعات دهانی کنه ها از نوع مکنده می باشد و بنابراین آن ها با مکیدن شیره گیاهی باعث زرد شدن و ریزش برگ ها،کاهش رشد میوه و از بین رفتن تدریجی گیاه آلوده می شوند. گیاهان مبتلا به کنه،به دلیل ضعیف شدن،بیشتر مورد حمله سایر آفات نیز قرار می گیرند. کنه ها معمولاً روی شاخه های سبز،گل،میوه و پشت و روی برگ ها زندگی و تغذیه می کنند.

کنه هایی که به گل ها حمله ور می شوند،با تنیدن تار،محل مناسبی برای جمع شدن ذره های گرد و غبار و خاک فراهم کرده و به گیاه حالت گردگرفتگی ویژه ای می دهند که بیشتر همین تنها نشانه قابل مشاهده وجود آفت است.

برای مبارزه با کنه های گیاهی علاوه بر مدیریت مناسب آبیاری، تهویه مناسب سموم کنه کش ویژه ای وجود دارد که مهم ترین آن ها در ایران کلتان، تدیون، آرامایت و … است. علاوه بر سموم ویژه برای مبارزه با کنه از سموم سیستمیک نیز می توان استفاده کرد.

شته ها

شته ها بدنی نرم و گلابی شکل دارند. معمولاً سبز رنگ هستند اما ممکن است صورتی، آبی، قهوه ای، زرد و یا سیاه باشند. شته ها معمولاً در قسمت های در حال رشد جدید یا بر روی سطح زیرین برگ های جوان مسقر می شوند و شیره سلولی گیاه را می مکند و عسلک از خود دفع می کنند.

شته ها معمولاً حشراتی بدون بال هستند، امادر شرایط مجتمع و کلنی شکل بالدار هم ایجاد می کنند. برای مبارزه با شته ها علاوه بر نصب توری در ورودی گلخانه، نصب کارت های زرد حشره گیری و از بین بردن مورچه ها می توان از سموم شته کش با دوره کارنس کم استفاده کرد. همچنین دفع علف های هرز گوشتی و آبدار هم موثر است و یا می توان گیاه خرفه را در گوشه ای از گلخانه کشت نمود و از آن به عنوان تله استفاده نمود.

تریپس ها

تریپس ها حشراتی کوچک و بلند و باریک هستند و در فصل گرم وارد گلخانه می شوند. حشرات بالغ و لاروهای آفت بر روی انتهای شاخه ها، گل ها و برگ ها به وسیله مکیدن شیره گیاهی و محتوای سلول تغذیه می کنند و باعث بدشکل شدن و پیچیدگی برگ ها به طرف پایین می شوند. جهت کنترل آن ها می توان از حشره کش استفاده کرد.

مگس سفید

این مگس شبیه شب پره های کوچک می باشد که در مناطق سردسیر و در فصول سرد در گلخانه فعالیت می کند و در زیر برگ می چسبند. مگس سفید با تغذیه از برگ های پایینی باعث ضعف گیاه شده و عامل انتقال بیماری های ویروسی می باشد. جهت پیشگیری از آن و مبارزه با آن ها استفاده از ارقام مقاوم، نصب توری و سموم حشره کش مناسب که دوره کارنس مناسبی داشته باشد پیشنهاد می شود.

مینوز

حشره بالغ  به رنگ سیاه یا زرد و لاروها سفید رنگ می باشد. لارو این حشره تونل هایی را در برگ ایجاد می کند و باعث خرابی بافت برگ می شوند. همچنین باعث کاهش فتوسنتز شده و گیاه ضعیف می شود. جهت مبارزه با این حشره استفاده از حشره کش ها و زنبورهای پارازیت و وجین علف های هرز  و شخم عمیق پس از برداشت را می توان مد نظر قرار داد.

مدیریت آفات

بیشتر آفات گیاهان گلخانه ای مکنده هستند با توجه به میزان مکیدن شیره سلولی گیاه از برگ ها و ساقه ها سبب  از رشد بازماندن، تغییر رنگ برگ و مرگ بافت می شود. در اثر تغذیه این آفات از بافت های گیاه یک ماده چسبنده به نام عسلک دفع می شود که این ماده یک محیط کشت برای قارچ هایی موسوم به کپک سیاه ایجاد می کنند. همچنین عسلک از رسیدن نور به سطح برگ های گیاه نیز جلوگیری می کند.

مبارزه با حشرات به روش های مختلفی انجام می پذیرد که از همه مهم تر روش های شیمیایی و بیولوژیکی است. سموم حشره کش به سه دسته گوارشی، تماسی و انتقالی تقسیم می شوند. ذسموم گوارشی ویژه مبارزه با حشرات جونده هستند و مهم ترین آن ها در دنیا سوین است. از این گروه دیپترکس را نیز می توان نام برد.

سموم تماسی بیشتر بر علیه حشرات جونده به کار می روند. ولی بر روی مکنده ها نیز موثرند. از این گروه مالاتیون و دیازینون کاربرد زیادی دارند. سموم انتقالی(سیستمیک) توسط گیاه جذب شده و از راه شیره پرورده در تمام قسمت بدن حشره حرکت می کنند. از مهم ترین سموم انتقالی می توان به متاسیستوکس و دیمتوات را نام برد.

در مورد هر آفت خاص بهترین زمان سمپاشی مرحله ای است که در آن آفت آسیب پذیرترین حالت زندگی خود را دارد. زیرا سمپاشی بی موقع نه تنها نتیجه مطلوبی در پی ندارد، بلکه باعث از بین رفتن دشمنان طبیعی آفت نیز می گردد.

بیماری های گیاهی در گیاهان گلخانه ای

تعریف بیماری گیاهی: اختلالاتی که توسط عواملی مانند قارچ ها، ویروس ها، نماتدها و عوامل غیر زنده محیطی ایجاد می شود و در نهایت باعث بروز علایم قابل رویت در گیاهان می شوند را بیماری می گویند.

برای ایجاد یک بیماری سه عامل باید همزمان وجود داشته باشند: یک گیاه حساس، یک عامل بیماری با دوام و زیست پذیری زیاد و یک محیط مناسب. به علت این که در گلخانه ها میزان رطوبت نسبی و درجه حرارت بالا می باشد، بنابراین فرصت حضور یک بیماری در بیشترین حد است.

تقسیم بندی بیماریهای گیاهی

بیماری های گیاهی را به دو گروه بیماری های انگلی (واگیر) و بیماری های غیر انگلی یا فیزیولوژیک تقسیم می نمایند.

الف- بیماری های انگلی یا واگیر

این بیماری ها عوامل ایجاد کننده آن ها موجودات زنده هستند و قابل انتقال از گیاهان بیمار به گیاهان سالم می باشند. عوامل بیماری زای انگلی شامل  قارچ ها، باکتری ها، ویروس ها، نماتدهای گیاهی و گیاهان گلدار انگلی می باشند.

ب- بیماری غیر انگلی یا فیزیولوژیک

عواملی که موجب ایجاد این بیماری ها در گیاهان می شوند، عوامل غیر زنده محیطی هستند و به هیچ وجه از گیاهی به گیاه دیگر منتقل نمی شوند. بیماری های غیر انگلی در نتیجه عواملی از جمله کمبود یا بیشبود عناصر غذایی مختلف در خاک و شرایط نامساعد محیطی به وجود می آیند. در بیماری های قارچی، قارچ ها میکروارگانیسم هایی هستند که به علت نداشتن کلروفیل مجبور به تغذیه از مواد آلی هستند.

تولید مثل قارچ ها با استفاده از هاگ (اسپور) به روش های تکثیر جنسی و غیر جنسی می باشد. برخی از مهم ترین بیماری های قارچی شامل سفیدک های حقیقی و دروغین، زنگ ها و سیاهک ها می باشند که برای مبارزه با آن ها همانند علف های هرز، بهترین روش مبارزه جلوگیری از بروز آن ها می باشد.

استفاده از ارقام مقاوم به بیماری و انجام عملیات زراعی نیز مفید هستند. اما استفاده از قارچ کش ها بسیار رایج و موثر است. قارچ کش ها را می توان به ۳ گروه قارچ کش های مسی و مشتقات آن (مانند مخلوط بردو)، گوگرد  و مشتقات آن و سموم آلی(کاپیتان، زینب، مانب، فربام و بنومیل) تقسیم نمود.