هر آنچه باید درباره ی خیار گلخانه ای بدانید (بخش اول)

خیار گلخانه ای

خیار گیاهی علفی و یکساله از خانواده کدوئیان می باشد که در مناطق معتدل در فصل گرم کاشته می شود و در درجه حرارت مورد نیاز آن ۱۸ تا ۲۴ درجه سانتی گراد می باشد. خیار گیاهی است که پایه گل های نر و ماده آن برروی یک بوته تشکیل می شوند.

ارقام هیبرید خیار گلخانه ای بیشتر گل ماده تولید می کنند و نیازی به گرده افشانی ندارند که به این ارقام پارتنوکارپ یا بکرزا نیز می گویند. اغلب خیارهای گلخانه ای دراز و کشیده و از نوع بی دانه می باشد ولی خیارهای هوای آزاد از نوع دانه دار هستند.

خصوصیات گیاه شناسی خیار

برگ: برگ خیار نسبتاً پهن و بزرگ و رنگ آن سبز روشن است که به طور متناوب روی ساقه قرار می گیرد. بریدگی های کم عمق، برگ خیار را به پنج قسمت یا لوب مثلثی شکل تقسیم می کند و قسمت وسط دارای-نوک تیز می باشد.

اندازه برگ ها در خیار معمولی  ۱۰ تا ۲۰ سانتیمتر و در خیارهای گلخانه ای ۲۰ تا ۴۰ سانتیمتر می باشد.

دمبرگ خیار بلند، قطور و آبدار است. در روی هر گره از ساقه فقط یک برگ به وجود می آید، اما از گره سوم به بعد پیچک ها نیز تولید می شوند که منشأ خیز شاخه ای داشته و به ساقه کمک مکنند تا بتواند از قیم بالا برود.

گل: گل های نر یا ماده هستند که روی یک پایه قرار دارند یعنی گیاه خیار یک پایه است. تعداد گل های نر همیشه زیادتر از گل های ماده بوده و قبل از گل های ماده ظاهر می شود.

طول عمر بوته خیار کوتاه تر از طول عمر سایر گیاهان این خانواده بوده و نیاز آن به گرما نیز کمتر می باشد. در خیارهای گلخانه ای، بوته های خیار تولید گل های ماده می نمایند و این ارقام به نام ماده گل معروف می باشند. به دلیل ماده گل بودن این ارقام راندمان در بوته ها  نسبت به انواع یک پایه ای که دارای گلهای نر و ماده بر روی یک بوته است بسیار بالا می باشد.

میوه: میوه خیار دسته گوشتی است. شکل میوه بلند و رنگ سبز دارد. طول خیارهای معمولی ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر است اما در خیارهای گلخانه ای بین ۲۵ تا ۵۰ سانتی متر متغیر می باشد.

تلخی موجود در میوه های خیار در اثر ماده ای به نام کوکوربیتاسین است که در ته آن وجود دارد. این ماده در ریشه ساخته می شود که در خیار های هیبرید گلخانه ای دیده نمی شود. برای انتخاب بذر خیار داربستی بهتر است از بذرهایی استفاده شود که بیش از ۶ ماه از تولید آن گذشته باشد.

انتخاب رقم به خاطر تنوع درارقام یک تصمیم پیچیده است. باید بدانیم بذر مناسب بذری است که با شرایط محیطی بیشترین سازگاری را از نظر رشد و باردهی داشته باشد و نسبت به شرایط نامطلوب و آفات و بیماری ها مقاوم باشد.

معمولاً در فصول سرد سال از ارقام تک گل و در فصول گرم از ارقام پر گل استفاده می شود. از دیگر مشخصات  خوب برای یک رقم خیار، هرس بوته می باشد زیرا برخی از بوته ها به لحاظ ژنتیکی نیاز به هرس ندارند و برخی از بوته ها از ابتدای رشد اصلی نیاز به هرس به موقع دارند.

ریشه: سیستم ریشه خیار تقریباً گسترده ولی نازک است و در سطح وسیع گسترش می یابد و در عمق ۳۰ سانتیمتری ریشه های انبوهی تولید می کند. بنابراین برای کاشت خیار باید خاک سطح الارض را غنی و سرشار از مواد غذایی نمود .

ساقه: ساقه خیار علفی و به رنگ سبز روشن آبدار و دارای پوست نازک و کرک دار می باشد. ساقه اصلی این گیاه به صورت عمودی رشد می کند ولی پس از تولید شاخه های جانبی بر روی زمین و به دو صورت افقی رشد می کند.

از گره های روی ساقه اصلی این گیاه به صورت عمودی رشد می کند. از گره های روی ساقه اصلی یک یا چند شاخه فرعی به وجود می آیند که بر روی همه آنها  می تواند میوه تشکیل شود.

برتری های خیار گلخانه ای نسبت به خیار هوای آزاد

۱-عدم وجود تلخی خیاردر همه قسمت های میوه که باعث افزایش کیفیت میوه می شود.

۲-عدم نیاز به گرده افشانی و رشد تمام میوه های تولیدی

۳-عملکرد بالا و استفاده بهینه از فضای گلخانه

۴- مقاومت نسبی ارقام به برخی از عوامل بیماری زای قارچی

۵-تولید میوه های صاف و خوش رنگ و یک اندازه

۶-متراکم بودن حجم تولیدی و استفاده بهینه از نیروی کارگری

۷-بازدهی طولانی مدت خیار گلخانه ای بیش از ۴ ماه طول می کشد.

۸-امکان توسعه سیستم آبیاری تحت فشار در شرایط گلخانه

کاشت خیار به روش مستقیم

در صورتی که درجه حرارت خاک و هوای گلخانه و به طور کلی شرایط محیطی مناسب باشد، بذر خیار را مستقیماً در زمین اصلی در روی ردیف کاشته شده و بر روی بذر کمی شن شسته یا پیت قرار می دهند.

در این روش میزان سبز شدن به دلیل وجود حشرات خاکزی، سله بستن روی بذر و …. مقداری کاهش می یابد. در صورت عدم فراهم بودن شرایط بهتر است از نشاء کاری استفاده شود و بعد از مساعد شدن شرایط نشاء ها به زمین اصلی منتقل گردند.

پس از آبیاری زمین و فروکش کردن آب بذر خیس خورده را در عمق ۱ تا ۲ سانتی متر خاک کشت می کنند تا بذر دچار شوک رطوبتی نشود و در صورتی که از ماسه و پیت استفاده شود، احتمال عدم سبز شدن بذر به حداقل می رسد.

معمولاً فاصله بوته ها را روی خط کشت ۴۰ سانتی متر در نظر می گیرند. در صورت لحاظ نمودن فاصله کمتر بین بوته ها (تراکم بیشتر) بوته ها با مشکل کمبود نور مواجه می شوند. پس از ۲ تا ۳ روز در شرایط محیطی مناسب برگ های لپه ای ظاهر می شوند.

برای این که بذرها شرایط خوبی جهت رشد داشته باشند، درجه حرارت خاک و محیط گلخانه را باید ۲۵ تا ۳۰ درجه حفظ کرد زیرا سردی هوا موجب کاهش رشد و ضعف بوته ها می شود. در خاک های سنگین بافت  و در کشت مستقیم می توان از بذر آفتابگردان همراه با کشت بذر خیار استفاده کرد.

زیرا آفتابگردان براحتی سطح خاک سنگین را می شکافد و به سبز شدن خیار کمک می کند. پس از ظاهر شدن دو برگ خیار با ناخن بوته آفتابگردان را حذف می کنیم و اجازه رشد به گیاه اصلی می دهیم.

برای مطالعه بخش دوم اینجا کلیک کنید.